Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Tashkilotning  madaniyati.  Shuningdek,  Qachonki  tashkilotda  axloqiy  xatti-

harakatlar  bo’slsa,madaniyatni  yuqori  axloqiy  standartlar  asosida  ruhlantirish  va 

shuningdek  yuqori  xavfdagi  bag’rikenglik,nazorat  va  mojaro  bag’rikenglikni 

bo’lishi.Xodimlar  madaniyati  shuningdek,  tajovuzkor  va  yangi,axloqiy  bo’lmagan 

dasturlar  kashf  bo’ladi  va  xabardor,va  bepul  ochiq  ishlar  ular  ko’rib  haqiqiy  emas 

yoki shaxsan istalmagan. 

Kuchli  ta’sir  ahamiyatga  ega  bo’lgani  sababli,  ko’p  tashkilotlar,  boshqaruvga 

asoslangan  qadr-qimmatdan  qaysiki,  tashkilotning  yo’l  boshlovchi  xodimlari  shu 

yo’ldan foydalanadi. Misol uchun Timberland kompaniyasi boshqaruvga asoslangan 

qadr-qimmatga  ega.  “Yaxshiroq  qil”  degan  birgina  oddiy  gap  bilan  Timberlanddagi 

ishchilar  kutilgan  va  qadrlangan  nimaligini  bilashadi:  ya’niki,  “yaxshiroq  qil”ishga 

yo’llar  topish-xaridorlar  uchun  mahsulot  sifatini  oshirish,  o’zaro  munosabatlar 

xizmati mashg’ulotlarini namoyish qilish,ishchi tayyorlash dasturlarini ishlab chiqish 

yoki tashkilotning yig’ish vazifalarini yanada do’stona munosabatlar asosida tashkil 

qilish  yo’llarini hisoblab  chiqish  kabi  harakatlardir.shuningdek,bosh ijrochi  direktor 

Jeffrey  Swartz  deydi  kompaniyaning  veb-saytida  “Biz  Timberland  hamma  narsani 

yaxshiroq  qilish  uchun  bir  yo’l  topish  uchun    ta’qibdan  chiqqan  holda 

o’sdi”.Gorningda  xodimi  xatti  harakati  asosiy  qadriyatlardan  biri  bo’lib 

hisoblanadi.Xodimlari  halol,munosib  va  adolatli  yo’l  bilan  ishlashlari 

kutiladi.Timberland  va  Gorning  yolg’iz  emas  qadriyatlar  asosida  boshqarishni 

foydalanishdi.Tadqiqotlardagi global kompaniyalar ko’p sonli deb topildi,ular yozma 

korporativ  qadriyarlar  bayonoti  edi.Bu  tadqiqotlarga  shuningdek,ko’p  kompaniyalar 

ishinadi,bu  qadriyatlarga  ta’sir  qiladi,munosabat  va  obro’,kompaniyani  ongli 

---

316 

 

xodimlari  qadriyatlar  bilan  bog’liq  ish  qilishadi  va  tashkilot  rahbarlari  qadriyatlar 

ahamiyatini kuchaytirishga uchun muhim shaxsdir. 

Shunday qilib ,bir tashkilot rahbarlari usha yerda  muhim rol o’ynaydi.Ular ish 

o’rinlari  kabi  madaniyat  va  qiymatlar  qabul  qilish  va  xodimlar  bajargan  ishiga 

mas’uldirlar.Aslida,tadqiqot  menejerlar  axloqiy  va  noaxloqiy  harakat  uchun 

shaxsning qarori  ustidan  eng  muhim  ta’sir  ko’rsatadi.Odamlar  ishboshchilarni nima 

bajarayotganini kuzatadi va ma’qul amaliyotlari namuna sifatida foydalaniladilar. 

 Agar  madaniyatni  kuchli  va  yuqori  axloqiy  standart  deb  qo’llab-

quvvatlansa,unda  qudratli  va  axloqiy  jihatdan  ijobiy  ta’siri  bo’ladi  yoki  teskarisi 

bo’lsa  noaxloqsizlik  bo’ladi.  Masalan,  IBM  mijozlar,ishchilar,sheriklar  va  jamoalar 

bilan  axloqiy  kelishuvni  ta’kidlab  kuchli  madaniyatga  ega.Axloqiy  xatti-harakatni 

batafsil mazmuni ishlab chiqilishi kerak va ko’rsatmalarni buzganlik uchun jarima : 

ishdan  jumladan  intizomiy  xatti-harakatlar  amalga  oshirilmog’i  kerak.  IBM  ning 

rahbarlari doimo axloqiy xatti ahamiyatni mustahkamlaydi.