Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

4 - jadval 

GO’ShT MAHSULOTLARI ISTE’MOL BOZORIDAGI KORXONALAR  

RAQOBATBARDOShLIGINI BAHOLASh 

№ 

Raqobatda nisbiy ustunlik 

Omil 

salmog’i, % 

«To’xtaniyoz ota» FX 

TEGEN firmasi 

«Sharshara» firmasi 

Ballar  

(1-100) 

Umumiy 

baho 

Ballar 

(1-100) 

Umumiy 

baho 

Ballar 

(1-100) 

Umumiy 

baho 

1 

Mahsulot sifati 

20 

70 

14,0 

80 

16,0 

70 

14,0 

2 

Assortiment 

10 

80 

8,0 

70 

7,0 

80 

8,0 

3 

Narxi 

20 

40 

8,0 

40 

8,0 

30 

6,0 

4 

Ishlab chiqarish 

texnologiyasi 

15 

50 

7,5 

80 

12,0 

70 

10,5 

5 

Xom-ashyo etkazib 

beruvchilar joylashishi 

10 

70 

7,0 

60 

6,0 

60 

6,0 

6 

Taqsimot va sotish 

kanallariga ega bo’lish 

imkoniyati 

15 

70 

10,5 

70 

10,5 

70 

10,5 

7 

O’ram hajmi 

5 

40 

2,0 

60 

3,0 

50 

2,5 

8 

O’rab-joylanishi 

5 

50 

2,5 

70 

3,5 

60 

3,0 

 

Jami: 

100 

 

59,5 

 

66,0 

 

60,5 

Manba: ma’lumotlar tadqiqotlar asosida hisoblandi.  

---

608 

 

Yuqorida  bayon  etilgan  strategiyani  ishlab  chiqishda  muqobillashtirish 

masalasini  yechish  uchun  dastlabki  ma’lumotlar  sifatida  Toshkent  viloyati  Toshkent 

tumanidagi «To’xtaniyoz ota»  korxonasining 2013 yilda kolbasa mahsulotlari ishlab 

chiqarishdagi hisobot ma’lumotlaridan foydalanildi. 

Bozor tadqiqotlari, undagi iste’molchilar talabi darajasini o’rganish natijalariga 

asoslanib  va  «To’xtaniyoz  ota»  korxonasining  bugungi  kundagi  imkoniyati, 

kelgusidagi  rejalariga  tayanib  ushbu  fermer  xo’jalikning  go’sht  mahsulotlari 

etishtirish  bo’yicha  marketing  strategiyasini  ishlab  chiqishda  dastlabki  ma’lumot 

sifatida  12  xil  kolbasa,  2  xil  vetchina,  sardelka  va  4  xil  sosiska  ishlab  chiqarishning 

2013 yildagi hisobotdagi 266300 kg ni ishlab chiqarishdagi yuqori foyda keltiradigan 

muqobil resurslar taqsimotining variantini topish maqsad qilib qo’yildi. 

Ushbu holda korxonasi oladigan sof foyda 22662 ming so’mga teng. 

Tadqiqot maqsadidan kelib chiqib ushbu korxonasining kelgusidagi rivojlanishi 

uchun  intensiv  va  diversifikatsiya  o’sish  variantlarini  tanlash  orqali  marketing 

strategiyasini ishlab chiqish lozim bo’ladi. 

Buning  uchun  esa,  hozirda  ishlab  chiqarilayotgan  kolbasalarning  ba’zi  bir 

yuqori foyda kelmayotganlari o’rniga yangi kolbasa turlarini ishlab chiqarish, masala 

echishda  ma’lumotlar  doirasi  kengligini  hisobga  olgan  holda  vetchina,  sosiska  va 

sardelka  ishlab  chiqarishni  o’z  holatida  qoldirishni  lozim  topdik.  Yangi  turdagi 

kolbasalar  assortimentini  aniqlashda  iste’mol  bozoridagi  xaridorlar  did-istaklari 

og’zaki  so’rovlar  orqali  atroflicha  o’rganildi.  Ular  ko’pchiligi  mahsulot  sifatini 

saqlashda  va  xarid  qobiliyatidan  kelib  chiqib,  kolbasalarni  sotib  olishda  ular 

og’irligining  450  gramm  bo’lishligini  afzal  ko’rishadi.  Shuning  uchun 

o’rganilayotgan 

korxonasi 

marketing 

strategiyasini 

ishlab 

chiqishdagi 

muqobillashtirish  masalasini  echishda  bu  kabi  holatlar  hisobga  olindi  va  hozirda 

ishlab  chiqarilayotgan  kolbasa  mahsulotlari  assortimenti  tarkibida  450  grammli 

«Estonskaya», «Lyubitelskaya», yarim dudlangan kolbasalar hisobga olindi. 

Masala  echishda  korxonasi  imkoniyatini  oldingi  darajada  deb  hisobladik, 

chunki  ushbu  korxonadagi  o’rnatilgan  dastgohlar  to’la  quvvat  bilan  hozirda 

ishlayotgani  yo’q,  qolgan  resurslardan  ham  foydalanishda  hali  foydalanilmayotgan 

ichki imkoniyatlar mavjud. 

Ushbu  muqobil  variantda  marketing  strategiyasini  amalga  oshirishdagi 

korxonasi  oladigan  sof  foyda  miqdori  23057  ming  so’mga  teng  bo’ladi.  Ushbu 

miqdor amaldagi ishlab chiqarishdagidan 395 ming so’mga (23057-22662q395) ko’p 

bo’lib,  marketing  strategiyasini  amalga  oshirishdan  olinadigan  iqtisodiy  samarani 

ifodalaydi. 

Olingan  ma’lumotlar  ushbu  korxonasining  «iste’molchi  talabi-korxona 

imkoniyati-qo’shimcha  tadbirlar»  marketing  strategiyasi  matritsasini  tuzish  imkonini 

beradi. 

          Korxonaning  va  u  ishlab  chiqarayotgan  tovarlarning  iste’mol  bozoridagi 

raqobatbardoshligini  baholash  orqali  «tovar-bozor»marketing  strategiyasi  matritsasi 

---

609 

 

tuziladi. Ushbu matritsa korxona ishlab chiqarish ko’lamiga bog’liq bo’lmagan holda 

uning ishlab chiqarish quvvatini oshirish bo’yicha strategiyani belgilab beradi.