O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

Zoldirli sharnir va tagtovon (podpyatnik).
Bu holda jism 
har qanday harakat qilishi mumkin, faqat sferik sharnirning 
markazi qo’zg’almas bo’lib qoladi (12- a shakl). 
Xuddi shunday bog’lanishni siqib tiralib turgan 
podshipnik (zoldirli g’ildirak) vositasida bajarilganligini 
ko’rish mumkin, odatda bu tagtovon (podpyatnik) 
deyiladi (12-b shakl). Fotoapparatlarning shtatividagi 
zoldirli tutqich, inson va hayvonlarning ko’pgina 
suyaklarining birlashgan joylari zoldirli sharnirga misol 
bo’la oladi. Zoldirli (sferik) sharnir va tagtovon 
(podpyatnik)larda bog’lanish reakstiya kuchlarining 
yo’nalishi fazoda ixtiyoriy yo’nalishni olishi mumkin.
Statika qismida quyidagi ikki masala hal qilinadi: 
1.
Jismga ta’sir qilayotgan kuchlar sistemasi unga 
ekvivalent bo’lgan soddaroq kuchlar sistemasi 
bilan almashtiriladi. 
2.
Kuchlar sistemasi ta’siridagi absolyut qattiq jismning
muvozanat 
shartlarining 
zarur 
va 
etarliligi 
tekshiriladi. Bog’lanishdagi jism bog’lanishdan xalos 
qilinganda erkin jism deb qaraladi. Jism unga ta’sir 
qilayotgan kuchlar sistemasi va reakstiya kuchlari 
ta’siridan muvozanatda bo’ladi. Muvozanat tenglamalaridan no’malum 
reakstiya kuchlari aniqlanadi. Keyinchalik jismga har xil kuchlar sistemasi 
ta’sir etayotganda statikaning ikki asosiy masalasi echiladi. 
TAKRORLASh UChUN SAVOLLAR 
 
1.
Statika nimani o’rgatadi? 
2.
Satatikaning asosiy tushunchalari nimalardan iborat? 
3.
Bog’lanishlar deb nimaga aytiladi? 
1
S

2
S

A 
B 
C 
D 
11- shakl. 
R
Z
Y
X
O
12-б 
shakl
шакл. 
0
Z
0
Y
0
X
Z
Y
X
O
12-a 
шакл. 

---

8 
4.
Bog’lanish reakstiya kuchi deb nimaga aytiladi? 
5.
Bog’lanishning qanday turlarini bilasiz?