382
-jamg‘arma, iste‘mol sotsial soha fondlari,
rezerv sarmoyalari va
dividendlarni to‘lashga yo‘naltirilgan foydaning rentabelligi hamda bu
ko‘rsatkichni o‘tgan yilga nisbatan o‘sishi;
-o‘z ichiga ishlab chiqarish zahiralarini oluvchi oborotdan tashqari
aktivlarning daromadning umumiy summasi asosida hisoblab chiqilgan o‘zini
o‘zi qoplashi muddati va bu ko‘rastkichni o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi;
-o‘z ichiga ishlab chiqarish zahiralarini oluvchi oborotdan tashqari
aktivlarning sof daromad asosida hisoblangan o‘zini o‘zi qoplashi muddati va
bu ko‘rsatkichni o‘tish yilga nisbatan o‘zgarishi;
-asosiy mablag‘lar, nomoddiy aktivlar va ishlab
chiqarish zahiralarining
daromadlarning umumiy summasi asosida hisoblangan o‘zini o‘zi qoplashi
muddati va bu ko‘rsatkichni o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi;
-asosiy mablag‘lar, moddiy aktivlar va ishlab chiqarish zahiralarni sof
daromad asosida hisoblangan o‘zini o‘zi qoplashi muddati va bu ko‘rsatkichni
o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi;
-asosiy mablag‘lar, moddiy aktivlar va ishlab chiqarish zahiralarni sof foyda
asosida hisoblangan o‘zini o‘zi qoplashi muddati va bu ko‘rsatkichni o‘tgan
yilga nisbatan o‘zgarishi;
-ishlab chiqarilgan mahsulotlarning bir so‘miga to‘g‘ri keluvchi uskunalarni
saqlab turish va foydalanish va ishlab chiqarish inshootlarini
saqlab turishga
xarajatlar va bu ko‘rsatkichni o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi.
Sanab o‘tilgan ko‘rsatkichlardan ko‘pchiligini hisoblash uslubiyoti ma‘lum,
qiyinchiliklar keltirib chiqarishi kerak emas. Ammo bo‘zi bir ko‘rsatkichlar
bo‘yicha tushuntirishlar berish kerak.
Yangilik kiritishlar va investitsion loyihalarning korxona investitsion
faoliyati samaradorligiga ta‘sirini tahlil qilish uchun sanab o‘tilgan
ko‘rsatkichlarning faqat bir qismidan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, agar
investitsiyalar turli yo‘nalishdagi xarakterga ega bo‘lsalar va investitsion
loyihalar, yangilik kiritishlarni amalga oshirishga, hamda qarz va bog‘liq
jamiyatlar, boshqa tashkilotlarga, 12 oydan ko‘proq
muddatda tashkilotlarga
383
qarzlar berishga va boshqa uzoq muddatli kiritmalarga yo‘naltirilsalar, unda bu
investitsiyalarning korxona investitsion faoliyati samaradorligiga ta‘sirini
umumlashtirilgan holda baholash uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanish
maqsadga muvofiqdir:
-o‘z ichiga ishlab chiqarish zahiralarini oluvchi oborotdan tashqari
aktivlarning daromad bo‘yicha hisoblangan umumiy rentabelligi va un o‘tgan
yilga nisbatan o‘sishi;
-o‘z ichiga ishlab chiqarish zahiralarini oluvchi oborotdan tashqari
aktivlarning daromad bo‘yicha hisoblangan rentabelliligi va uni o‘tgan yilga
nisbatan o‘sishi;
-o‘z ichiga ishlab chiqarish zahiralarini oluvchi oborotdan tashqari
aktivlarning daromad yoki sof daromad bo‘yicha hisoblangan o‘zini o‘zi
qoplash
muddati va bu ko‘rsatkichini o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi.
Ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) ning so‘miga to‘g‘ri keluvchi
uskunalarni saqlab turish va foydalanish va ishlab chiqarish inshootlarini saqlab
turishga xarajatlar va bu ko‘rsatkichni o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi.
Agar investitsiyalar yangilik kiritishlar sarmoyalarni tashkil qiluvchi
investitsion
loyihalarni
amalga
oshirishga
yo‘naltirilsalar,
unda
bu
investitsiyalarning korxona investitsion faoliyati samaradorligiga ta‘sirini
umumlashtirilgan holda baholash uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanish
maqsadga muvofiqdir:
-asosiy mablag‘lar, nomoddiy aktivlar va ishlab chiqarish zahiralarining
daromad va sof daromad asosida hisoblangan rentabelliligi va ko‘rsatkichlarni
o‘tgan yilga nisbatan o‘sishi;
-ishlab chiqarish zahiralarini o‘z ichiga
oluvchi aborotdan tashqari
aktivlarning daromad va sof daromad asosida hisoblangan o‘zini o‘zi qoplashi
muddatlari va bu ko‘rsatgichlarni o‘tgan yilga nisbatan o‘zgarishi.
Yangilik kiritishlar va innovatsion loyihalar innovatsion samaradorligining
korxona investitsion faoliyati samaradorligiga ta‘sirini tahlil qilishda
harakatlarning umumiy summasi va tugallanmagan qurilish bo‘yicha xarajatlar
384
miqdoridan xarajatlarning yangilik kiritishlar va innovatsion
loyihalarni amalga
oshirish bilan asoslangan qismini chiqarib tashlash zarur.
Korxona
investitsion
faoliyati
samaradorligi
qiyosiy
-
tahliliy
ko‘rsatkichlarining tavsiya etilgan tizimi yuqorida bayon qilingan uslubiy
yondashishlarni hisobga olish bilan quyidagi masalalarni yechishga imkon beradi:
-yangilik kiritishlar va investitsion loyihalar samaradorilgining umuman
korxona investitsion faoliyati samaradorligiga ta‘sirini belgilash;
-korxona investitsion faoliyati samaradorligini oshirishning ichki rezervlarini
aniqlash;
-asosiy texnik – iqtisodiy omillar va soliqqa tortish tizimining korxona
investitsion faoliyati samaradorligiga ta‘sirini belgilash.
Do'stlaringiz bilan baham: 
