O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 
12.5 Innovatsion mahsulotning hayot tsikli va tashkilotning muhim 
bosqichida marketing faoliyati maqsadlari 
 
Innovatsion marketing yuqori strategik usullaribilan ajralib turadi. Nafaqat 
tayyor mahsulotni bozorda taqdim etish emas, balki talabdan kelib chiqqan holda 
protses boshqaruvini o‘z ichiga oladi. 
 
 
12.7-rasm.
 Innovatsion mahsulotning hayot tsikli
181
 
181
Mualliflar tomonidan tuzildi. 
1.Paydo 
bolish
5.inqiroz 
2. O’sish 
aktivligi 
4. Yetuklik 
darajasi 
3.O’sish 
passivlanishi 
Vaqt
Sotuv 
miqdori 

---

310 
12.7-rasm hayot siklning asosiy bosqichlari va tashkilotning marketing 
faoliyati maqsadlarini ifoda etadi. 
Inson hayoti singari barcha iqtisodiy jarayonlar, 
vaqt doirasida kechadi, ya'ni boshlanğich davr, ilgariga siljish va kuniy qismga 
ega. Insonlarning ehtiyoj va talablari hayotlarining bir bosqichdan boshqasiga 
ơtishlari singari ơzgaruvchan bơladi. Xuddi shu kabi har qanday tovar va xizmatlar 
ham umumiy holatda hayot davrining ba'zi xilma xilliklarini namoyon tuvchi 
qator bosqichlardan ơtadi.
Innovatsiyalar hayotiylik davri konsepsiyasi innovatsiyalar ishlab chiqarishni 
rejalashtirishda va innovatsion jarayonni tashkil tishda muhim ahamiyat kasb
etadi. Mazkur ahamiyat quyidagilardan iborat bơladi: 
-Innovatsiyalar hayotiylik davri konsepsiyasi xơjalik yarituvchi sub'ektning 
rahbarini xơjalik faoliyatini hozirgi vaqt nuqtai nazaridan kabi, uni rivojlantirish 
istiqbollari nuqta nazaridan tahlil qilishga majbur qiladi. 
-Innovatsiyalarning hayotiylik davri konsepsiyasi innovatsiyalarni kashf
tishni rejalashtirish, shuningdek innovatsiyalarni xarid qilish bơyicha tizimli 
ishning zaruratini asoslab beradi. 
-Bozorning barqarorlashuv bosqichi, bozor ushbu mahsulot bilan tơyinganini 
anglatadi. Uni sotish hajmi biror-bir ma'lum chegaraga etdi va bundan ortiq ơsish 
kuzatilmaydi. 
- Bozorni kichrayish bosqichi - bu, mahsulot savdosi tushishi kuzatilayotgan, 
biroq mazkur mahsulotga talab mavjud bơlgan, tegishli ravishda mahsulot savdosi 
hajmi ortishiga barcha ob'ektiv shart-sharoitlar mavjud bơlgan bosqich. 
-Bozorni kơtarish bosqichi avvalgi bosqichning davomi hisoblanadi. Agar 
mahsulotga talab mavjud bơlsa, u holda ishlab chiqaruvchi uni shartlarini ơrganib 
chiqishga intiladi, ơzining kadrlar va narx siyosatini ơzgartiradi, sotuvchi singari 
(mukofot), xaridorni (sovğa, chegirmalar) ham mahsulot savdosini moddiy 
rağbatlantirishning turli shakllarini tatbiq tadi, qơshimcha tadbirlar ơtkazadi, 
shuningdek reklama shov-shuvini tarqatadi. 
-Bularning barchasi ishlab chiqaruvchi yoki xaridorga biror bir vaqt davrida 
savdo hajmini oshirish imkonini beradi. Lekin u endilikda avvalgi darajasiga eta 

---

311 
olmaydi. Bozorning kơtarilish bosqichi qisqa vaqt davom etadi va sơnggi 
bosqichga ơtadi, ya 'ni bozorning tushish bosqichiga. 
- Bozorning tushish boosqichi — bu mahsulot savdosining keskin pasayishi,
ya'ni uni nulgacha tushishidir. Mazkur bosqichda ahsulotning tơliq savdosi yoki 
mahsulotga xaridorning ehtiyoji yơqolishi tufayli tơliq tơxtashi yuz beradi. 
12.1-jadval