O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov



Download 4,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet145/211
Sana25.02.2023
Hajmi4,77 Mb.
#914539
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   211
Bog'liq
Инновация дарслик 2018

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12.3.-rasm. 
Bozorni tadqiqot qilish tizimi
177
 
177
Рычкова Н.В. ―Маркетинговые инновации‖. –М.: КНОРУС, 2009-С.54 
I
nnovаtsiyalаr 
Bozor
Rаqiblаr (mаvjud bo‘lgаnlаr 
vа yangilаr) 
Bozorning firmаli 
tuzilishini tаdqiqot qilish 
Tаlаbni tаdqiqot qilinishi, 
bozor sig‘imi, 
gеomеtriyasi 
Sаvdo аgеntlаrivа brokеrlаr 
Sаvdo аgеntlаrimаrkеtingi 
Istе‘molchilаr yoki yakuniy foydаlаnuvchilаr guruhlаri 


296 
Birlamchi xabardorlik. Iste‘molchi innovatsiya haqida xabar topadi, 
yetarlicha axborotga ega emas. 
Tovarni tanish. Iste‘molchi ba‘zi bir axborotga ega, yangilikka qiziqadi: 
yangilik haqida qo‘shimcha axborotlar (reklama, prospektlar, ma‘lumotnomalarni 
qidirishi mumkin). 
Yangi tovarni identifikatsiyalash. Iste‘molchi yangilikni sinovdan o‘tkazishi 
haqida qaror qabul qiladi. Iste‘molchi yangilikni o‘zining ehtiyojlari bilan 
tanishtiradi. 
Yangilikdan foydalanish imkoniyatlarini baholash. 
Iste‘molchi innovatsiya va xarid qilish ehtimoli haqidagi ma‘lumotlarni olish 
maqsadida yangilikni sinovdan o‘tkazadi. 
Test natijalari bo‘yicha yangilikni xarid qilish yoki yaratishga investitsiya 
kiritish haqida qaror qabul qilish. Yangi tovarni qabul qilish bosqichlaridan 
tashqari marketologlariga iste‘molchilarni ularni yangiliklarga moyilliklari
darajasi bo‘yicha tasniflash zarur. 
12.4-rasm.
 Iste‟molchilar kategoriyalarining innovatsiyalarning qabul 
qilinish vaqti bo‟yicha egri taqsimlanishi
178
 
 
Rasmda ko‘rinishicha iste‘molchilarning 80% dan ko‘prog‘i ertami yoki 
kechmi, baribir yangilikni qabul qiladi. Va iste‘molchilarning har xil 
178
Рычкова Н.В. ―Маркетинговые инновации‖. –М.: КНОРУС, 2009-C. 63.


297 
kategoriyalarda uni qabul qilish vaqti har xil bo‘lsa ham eng ko‘p sonli guruhni 
dastlabki ko‘pchilik (34%) va kechga qolgan ko‘pchilik (34%) tashkil qiladi.
Amalda innovatsiyalarni qabul qilmaydigan iste‘molchilar soni 16 % dan 
kamroq ―novatorlar‖ kategoriyalarni kam sonliligi jamiyatning faqat cheklangan 
qismiga tovar yangiligiga yuqori ta‘sirchanlik va moyillikni ko‘rsatadi. 
Qolganlarning innovatsion moyilligini qimmatbaho marketing ishlanmalarini 
faollashtirish yo‘li bilan oshirish mumkin. 
Ta‘kidlash kerakki, innovatsiyaning xarakteri uni qabul qilinishi sur‘atlariga 
to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘liq. Innovatsiyaning ba‘zi bir turlari aynan bir kunda 
ommaviy bo‘lib ketadi, boshqachasiga buning uchun uzoq vaqt talab qilinadi. 
Innovatsiyani qabul qilinishi sur‘atlariga beshta ta‘rif ta‘sir ko‘rsatadi: 
- usullarning vorisligi va birga bo‘la olishligi, yangi qabul qilingan iste‘mol 
boyligi va innovatsiya iste‘molchilarining tajribasiga mos kelishi darajasi. 
Masalan, buxgalteriya hisobi, hisoblash texnikasini innovatsion qo‘llash uchun
dasturiy mahsulotlarning muvaffaqiyati tizimni iste‘molchilarning psixologiyasi 
va odatlariga, turg‘un ishchi tartib va psixologik stressni kamaytirish 
imkoniyatiga moslashishga bog‘liq; 
- murakkablik, ya‘ni uning mohiyati va tatbiq etish tamoyillari, hamda 
foydalanishdan foydani tushunishning nisbatan yoiyinligi; 
- innovatsiyani tatbiq etish jarayonini bo‘linuvchanligi, ya‘ni yangilikni
bosqichma bosqich kiritish va natijani asta sekin baholash imkonityai. 
- kommunikatsiyaon ko‘rgazmalilik, ya‘ni iinnovatsiyani qo‘llashdan
foydalilik va foydani tushunarli bayon qilish imkoniyati. 
Bu jihatdan quyidagini ta‘kidlash kerakki, foydaliligini miqdoriy (moddiy) 
baholash mumkin bo‘lgan innovatsiyalar ko‘pincha umuman ishlab chiqarish 
tizimini faolitya yuritishini sifatli yaxshilashga qaratilgan innovatsiyaga
nisbatan amalda keyingilarning obyektiv va subyektiv foydaliligi g‘oyatda
kattaroq vositali samarag olib kelishi mumkin bo‘lsa ham, birinchi qarashda 
o‘ziga jalb qiladigan ko‘rinadi. 


298 
Innovatsiyalarni bozorga tatbiq etish uchun zarur umumiy xususiyatlaridan 
tashqari iste‘molchi uchun sifatning aniq ko‘rsatkichlari: konstruktorlik ta‘riflari, 
dizayn iste‘molchilik xususiyatlari, foydalanish imkoniyatlari, qulaylik va albatta, 
narx katta ahamiyatga ega. 
Yangi tovarga talabning bashorati bozor ishtirokchilari va ularning faoliyati 
o‘rtasidagi o‘zaro aloqalari tizimli tadqiqot qilishga asoslangan. Bozor
ishtirokchilari: xaridorlar, sotuvchilar, savdo agentlari, vositachilar, brokerlar, 
imijmeykerlar, reklama agentliklari marketing tizimining elementlari bo‘ladi. 
Yangilikni ishlab chiqaruvchilar va uning yakuniy iste‘molchilari o‘rtasida
vazifaviy o‘zaro aloqani o‘rnatish bozorni tadqiqot qilishning muhim elementi 
bo‘ladi. 
Ammo tizimli tahlilda raqobat shakllari, usullari va darajasini, ehtimoli
bo‘lgan raqiblarning xulqini tahlil qilish markaziy rol o‘ynaydi. Bozorning barcha 
ishtirokchilari xulqini bashorat qilish va raqiblar harakatlarini baholash yangi 
tovorni oldinga harakatlantirish va unga talabni shakllantirishda hal qiluvchi 
bo‘ladi. Demak, yangilikni bozorga kirib borishi strastegiyasini ishlab chiqish 
tovorning yangiligi darajasi, bozordagi raqobatning turi va novator firma raqobat 
afzalliklarining darajasiga bog‘liqdir. 
Ishlab chiqarilayotgan tovarning tubdan yangiligi, uni tayyorlash 
texnologiyasi yangilik yashash davrining boshlang‘ich bosqichlarida firmaning 
yakka hokimligi haqida gapirishga imkon beradi. Tubdan yangi mahsulotga 
talabni shakllanishi ikkita hal etuvchi jihatlari bilan bog‘liq: bir tomondan 
yangilikka talabni yo‘qligi, yangilik ishlab chiqaruvchining innovatsion yakka 
hokimligi. Bu holda innovatsion yakka hokimlik va foydani kattalashtirish 
sharoitlarida talabni shakllantiruvchi tadbirlar tizimidan tashkil topgan kreativ
xarakterga ega bo‘ladi. 
Tovarning hayotiylik davrining uzoq bo‘lishini ta‘minlash uchun puxta 
o‘ylangan strategiya hamda uning tarkibida tovar ishlab chiqarish siyosatining 
asosiy yo‘nalishlarini belgilab olish zarur. 


299 
Bu jarayonlar raqiblarni faoliyatlari, raqobat kurashini keng yoyadi, o‘rnini 
bosuvchi tovarlar, modifikatsiyalanganlar, takomillashganlarni va imitatsiya 
qilinganlarni yaratilishi ehtimol bo‘lgan natija bo‘ladi. Yangi tovardan yuqori
foyda sarmoyani ishga qo‘llashning yangi sohalarini qidirib topishni
rag‘batlantiradi, sarmoyani foydaliroq sohalarga oqib kelishi sodir bo‘ladi, u
monopoliyalar va raqobatlashuvchi guruhlarning ortiqcha sarmoyalarni, hamda
kichik va o‘rta sarmoyalarni harakatlanishi bilan birga bo‘ladi. 
Raqobat tashqi muhitning yetakchi ko‘rsatkichlaridan biridir. Menejerning 
birinchi 
darajali 
vasifasi o‘zining firmasi va raqib firmalarining 
raqobatbardoshligini solishtirma tahlilidir.Pirovardida raqobat kurashining
muvaffaqiyatini korxonaning ichki muvaffaqiyatlari va ularning tashqi omillar 
bilan o‘zaro aloqalari belgilab beradilar. 
12.5-rasm. 

Download 4,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   211




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish