O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Nazorat savollari:

1. 
   Gidrometeorologik xavfli hodisalar haqida malumot bering?
   
2. 
   Yer ko’chishi-surilishi haqida malumot bering?
   
3. 
   Gidrotexnika inshootlarida yuz beradigan favqulodda vaziyatlar haqida malumot bering?
   

5-MA’RUZA.
5-Mavzu: Tabiiy va texnogen tusdaqi favqulodda vaziyatlar, kelib chiqish sabablari va aholini himoya qilish.


MA’RUZA REJASI:

1. 
   Tabiiy tusdaqi favqulodda vaziyatlar
   
2. 
   Texnogen tusdaqi favqulodda vaziyatlar
   
3. 
   Tabiiy va texnogen tusdaqi favqulodda vaziyatlardan aholini himoya qilish.
   

Tayanch so’z va iboralar: Radioaktiv, kimyoviy, ekologik, biologik xavflar.


1.Tabiiy tusdaqi favqulodda vaziyatlar
Temir yo’l avariya va halokatlari.
Temir yo’ldagi avariyalar-tabiiy ofatlar natijasida, shuningdek texnika ekspulatasiyasi, texnologik jarayonlar, sifatsiz mexanik ta’mirlanishi, ayrim shaxslarning intizomsizligi va nazorat yo’qligi oqibatida vujudga kelishi mumkin. Ular ham o’z navbatida katta vayronalarga, yong’in kelib chiqishiga, portlashlarga, KTZM bilan zararlanishlarga, poezdlar va temir yo’llarning buzilishiga, odamlarning halok bo’lishiga olib kelishi mumkin.
Ko’rinishi:
Ushbu transport turida uchraydigan favqulodda vaziyat, yong’inlar-portlashlarga, yo’nalishdagi vagonlarning ishdan chiqishiga, aholining, yo’lovchilarning nobud bo’lishiga vagonlaridagi davlat boyliklarining nobud bo’lishiga, qolaversa, sodir etilgan joylardagi aholi va hududlar turli darajada zarar ko’rishiga, ayniqsa turli zaharli moddalar yuklatilgan vagonlarda sodir etilganda hududlarning va aholining zaharlanishiga olib keluvchi holat.
Asosiy kelib chiqish sabablari:
Asosan, temir yo’llarning nosozligi, harakat tarkibining texnik nosozligi, aloqa vositalarining nosozligi, dispetcher aloqa bog’lovchi xodimlarning ahamiyatsizligi, sovuqqonliligidir. Ko’pincha harakat tarkibining izlardan chiqib ketishi to’qnashuvlar, chorrahalardagi to’qnashuvlar, vagonlarda yong’in va portlashlarning sodir etilishiga olib keladi. Turli suyuq portlovchi moddalarni tashish hollarda, qolaversa suv toshqinlarida, ko’chkilarda sodir etilish ehtimollari bor. Eng katta xavf tug’diruvchi favqulodda vaziyatlar yonuvchan, portlovchi, turli zaharli moddalarni tashuvchi yuk sisternalarda, yuk poezdlarida sodir bo’ladigan voqealardir. Ushbu favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish juda og’ir. Shu boisdan ham ularni oldindan ogohlantirish ishlarini, kelib chiqish sabablarini bartaraf etish maqsadga muvofiq.
Ushbu borada hududlarimizda va boshqa davlatlarda sodir etilayotgan favqulodda vaziyatlar juda ko’p. Eng avvalo bu borada bunday favqulodda vaziyatning oldini olmoq maqsadga muvofiqdir.
Oldini olish bo’yicha chora-tadbirlar.
Rejaviy-profilaktik ko’rik va texnik ta’mirlash ishlarining o’z vaqtida o’tkazishi, xizmat muddati qoidalari talablariga amal qilish, boshqarish va aloqa tizimlarining ish sifatini oshirish, dispetcherlarning bilim saviyasini oshirish, ularning xizmatini yaxshilash va h.k. Jumladan “Fuqaro muhofazasi to’g’risida”gi qonunning 16-moddasida bayon etilganidek “Fuqaro muhofazasi sohasida rahbarlar va mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash malaka oshirish muassasalari, maxsus o’quv-uslubiyot markazlarida, shuningdek ish joyida amalga oshiriladi”.
O’zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to’g’risida Vazirlar Mahkamasining 558-sonli qaroriga muvofiq “O’zbekiston temir yo’llari” davlat aksiyadorlik kompaniyasiga “Temir yo’l transporti vositalaridan avariyasiz foydalanish, tashish chog’ida portlovchi, yong’in xavfi bo’lgan yuklar va KTZM xavfsizligini ta’minlash tadbirlarini tashkil etish va amalga oshirish” vazifalari yuklatiladi.
Avtotransport avariya va halokatlar (Shu jumladan, yo’l transporti hodisalari).