|
3.Radiasiyaga qarshi pana joylar, ularning ichki
jihozlanishi.
Radiasiyaga qarshi pana joylar radioaktiv (ifloslanish) zaharlanishiga odamlarni ion hosil qiluvchi nurlanishdan muhofaza qiladi. Bundan tashqari to’lqin zarbasi, yoriqlik nurlari, oqib kiruvchi radiasiya, neytron oqimi, teri va kiyimga radioaktiv moddalar tushishi, zaharli modda, bakterial vositalardan muhofaza qiladi. Ko’p qavatli binolarning yerto’lalarida radiasiyadan saqlanish uchun maxsus joy tayyorlash mumkin. Muhofazalovchi pana joylarni tayyorlashda yig’ma temir-beton vositalaridan, g’isht, yog’och materiallar hamda toshdan foydalansa bo’ladi.
Radiasiyadan saqlashda devorlari muhofazalash xususiyatiga ega bo’lgan yerto’lalar, poliz mahsulotlari saqlanadigan omborlar va yer ustidagi binolardan foydalanish mumkin. Barcha eshik, derazalar va boshqa radiasiya kirishi mumkin bo’lgan teshik (mo’ri)lar kigiz yoki yumshoq gazlama bilan zichlab yopiladi. Pana joy (30 nafar odamga mo’ljallangan bo’lsa) tabiiy havo oqimi bilan shamollatish va so’ruvchi quti qo’yiladi. So’ruvchi quti shamollatgichdan 1,5-2 m. yuqorida qo’yiladi. Sirtqi havo chiqaruvchi qutichaga qopqoq ishlanadi. Kirish joyiga yaxshilab qopqoqcha qilinadi.
Pana joyda suv va kanalizasiya bo’lmasa, bir kecha-kunduzga har bir odam uchun 3-4 litr suv, hojatxona, axlat to’kiladigan o’ra, oziq-ovqat uchun javon imkoniyatlari yaratiladi.
Yog’ochdan tiklangan uylar radiasiya koeffisentini taxminan 100, toshdan ishlangan uylar 800, jihozlanmagan yerto’la 7-12 marta, jihozlangan yerto’lalar 350-400 marta kamaytiradi.
Nurlanshga qarshi panajoylar, ularning ichki jixozlanishi.
Kollektiv himoya vositalariga radioaktiv zaharlovchi moddalar va bakterial vositalardan himoyalovchi maxsus jihozlangan muhandislik inshootlari va ob’ektlari kiradi. Ushbu inshootlar odamlarni yadro quroli, zaharlovchi moddalar va bakterial vositalar hamda oddiy qurollar ta’siridan himoya qilishga mo’ljallangan.
Kollektiv himoya qilish vositalari fuqarolarni ommaviy zarar etkazuvchi qurollar ta’siridan to’liq saqlaydi va ularning ikkinchi xiliga radiasiyaga qarshi pana joylar kiradi. Ushbu inshootlar radioaktiv zararlanish paydo bo’lgan joylarda odamlarni radiasion zararlanishdan va yorug’lik nurlanishdan himoya qiladi.
Bundan tashqari pana joylar o’tuvchi radiasiyadan (shu jumladan neytron oqimlaridan), qisman yadro portlashining zarb to’lqinidan, zaharlovchi moddalarning suyuq tomchisidan va bakterial vositalar aerozollarning bevosita odamlar terisiga va kiyim-kechaklariga tushishidan saqlaydi.
Radiasiyaga qarshi pana joylarning radioaktiv nurlanishlaridan himoya qilish xususiyatlari, uning himoya koeffisienti bilan baholanadi. Himoya koeffisienti radiasiyaga qarshi pana joyning radiasiya ta’sirini necha marta kamaytirishini, fuqarolarning nurlanish dozasini qancha kam olishini ko’rsatadi. Radiasiyaga qarshi pana joylarning himoya koeffisienti juda yuqori bo’ladigan qilib quriladi. Masalan, yog’och uylaridagi yerto’lalar radiasiya nurlanishini 7-12 marta kamaytiradi, g’ishtli binolar esa 200-300 marta kamaytiradi.
Nurlanishga qarshi panajoylar mahalliy uskunalardan quriladi. Pana joylar qurilishi uchun avvalambor o’ra (kotlovan) qaziladi va unga ustunlar o’rnatiladi. Ustunlarni o’rnatish uchun turli konstruksiyadagi: yalpi rom, rom-blok, sinch devor, temir beton va boshqa materiallardan foydalaniladi. O’ralar va ustunlar orasidagi barcha teshik va yoriqlar tuproq bilan to’ldiriladi. Pana joylarning qarama-qarshi tomonlariga qalin eshik quyiladi va bu erdan tambur uchun joy ajratiladi. Kirish joylarning o’lchami 80-180 sm. bo’lishi kerak. Pana joy ichining balandligi 2 metrdan kam bo’lmasligi kerak, polning yuzi bir odamga 0,5 metr, sig’imi 5 tadan 50 ta odamgacha va undan ko’proq bo’lishi mumkin. Pana joy ichiga suv yig’iladigan kanal qaziladi, chiqish tomoniga qiyalab to’g’rilab qo’yiladi.
Pana joy atrofida ham kanal qaziladi. Odamlar dam olishi uchun ikki qavatli so’ri va kursilar o’rnatiladi. Pana joyda havo beradigan qurilma bo’ishi zarur. Havo haydaydigan yo’llar yerdan 3 metr balandlikka joylashgan bo’lishi kerak, shuning bilan birga pana joyni to’satdan yuz beradigan portlashdan himoya qilishga moslab qurish kerak. Havo berish me’yori pana joyda o’tirgan bir kishi soatiga 2-3 kub metr bo’lishi kerak. Pana joyda ishlayotgan bir kishiga uchun havo berish me’yori esa soatiga 5 kub metrni tashkil etish kerak. Pana joyga umumiy isitish tizimi tarmog’i o’tkaziladi. Suv bilan ta’minlash vodoprovod orqali amalga oshiriladi va albatta suv zahirasi tayyorlanib qo’yiladi. Har bir kishi uchun suv zahirasi bir kunga 6 litrni tashkil qilishi kerak. Chiroq elektr tarmog’idan olinadi, avariya holatlarida esa akkumulyatordan va kichkina elektrofonarlardan foydalanish mumkin.
Texnogen turdagi favqulodda vaziyatlar (kuchli ta’sir etuvchi moddalarning oqishi, tarqalishi) sodir bo’lganda pana joylarda ishchi va xizmatchilar hamda aholini hayot faoliyatini ta’minlashni tashkil etish va o’z vaqtida bu borada kerakli tadbirlarni olib borish usullari qonunda ko’rsatilganidan ob’ekt rahbari-fuqaro muhofazasi boshlig’ining zimmasiga yuklatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
