|
Nazorat savollari
1. Tabiiy ofatlarning bir-biridan farqi va umumiy xususiyatlarini tushuntiring.
2. Tabiiy ofatlar о‘chog‘ida qilinadigan eng asosiy vazifalar nimalardan iborat?
3. Yer surilishi, uni bildiruvchi birlamchi belgilar nimalardan iborat?
4. Kuchli shamol va sel hodisasini bartaraf qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni izohlang?
5. Tabiiy ofatlarni sekinlashtirish yoki tо‘xtatishga qaratilgan asosiy usullarni tariflang ?
6. Yer silkinish oqibatlarini tugatish chora-tadbirlari haqida nimalarni bilasiz ?
14- AMALIY MASHG’ULOT
MAVZUSI.
Temir yo’l transporti va ob’ektlarini zararsizlantirish
Ishdan maqsad.
Zarasizlantirish turlarini o’rganish.
Zararsizlantirish ishlarini olib borishda qo’laniladigan xavfsizlik choralarini o’rganish.
Tayanch so’z va iboralar: Dezaktivasiya, degazasiya, dezinfeksiya, geksaxoran.
Dushman tomonidan ommaviy zarar yetkazuvchi qurollar-yadrzaryadi, zaharlovchi moddalar yoki bakteriologik vositalar qo’llanilganda ko’pdan-ko’p Shaxsiy tarkibi formali kiyim-kechak, himoya vositalari, qurol-yarog’lar va harbiy texnika, inshootlar, joylar hamda suv manbalari, oziq-ovqatlar, em-xashaklar zararlanadi. Zaharlovchi moddalar suyuq tomchi, aerozol va bu xolatida qo’llanilganida suv manbalari, oziq-ovqat mahsulotlarining zararlanishi kuzatiladi. Kichikroq ko’llar, hovuzlar, ochiq quduqlar zaharlovchi moddalardan ko’proq zararlanadi. Kanal suv havzalari va daryo suvlarining zararlanishi odatda kuzatilmaydi. Artezian quduqlar germetik holat bo’lganligi uchun moddalardan zararlanmaydi.
Oziq-ovqat mahsulotlarining zaharlovchi moddalardan zararlanishi dala sharoiti ularning qanday holatda saqlanishi, joylarga tashish usuli va oziq- ovqatning tashishga bog’liq bo’ladi. Dala sharoitida oziq-ovqatlarni germetik holda saqlash qiyin bo’lganligi sababli aerozol va bu holatidagi zaharlovchi moddalar osonlik bilan shu joyga tushadi. Oziq-ovqat mahsulotlariga tushgan zaharlovchi modda tomchilari osonlik bilan shimiladi va ancha ichkariga o’tadi.
Chidamli zaharlovchi moddalardan fosfoeorganik iprit turidagilar lipidlarda juda yaxshi eriydi. Shu sababli ular oziq-ovqatga tushganda (go’sht, baliq, moy va boshqalarga) unda bir nech haftadan bir oygacha saqlanib qoladi. Betakror zaharlovchi moddalar oziq-ovqat mahsulotlarini kam zararlaydi. Shuni aytish kerakki, radioaktiv moddalar oziq-ovqatlarning faqat yuza qismini zararlaydi, zaharlovchi moddalar esa 2-5 sm chuqurlikka kirish xususiyatiga ega. Yerlar 10 sm gacha, o’simlik yerlari esa butunlay zararlanadi. Shularni hisobga olgan holda oziq-ovqatlarni germetik idishlarda (konservalash, banka, termos, xolodilnik va boshqalarda) saqlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Bunday hollarda faqat idishlar zararlanadi. Yashiklar ham zaharlovchi moddalardan ancha himoya qiladi. Qog’ozdan tayyorlangan konlar radiaktiv moddalardan saqlaydi, ammo zaharlovchi moddalar tomchisidan esa vaqtincha himoya qiladi. Oziq-ovqat saqlanadigan omborlarning xamma teshiklari zaharlovchi moddalar va radioaktiv moddalardan zararlanishdan saqlash uchun mahkam qilib berkitilishi kerak. Zararlangan oziq-ovqat, suv manbalari zararlangan, deb shubha qilinadi, shuning uchun ularni maxsus tekshiruvdan o’tkazmay turib foydalanishga ruxsat etilmaydi.
RM, ZM yoki bakteriologik vositalar bilan zararlangan hududda, barcha narsalar, oziq-ovqat, em-xashak va boshqalar zararsizlantirilmaguncha odamlar va hayvonlar uchun xavflidir.
Zararlanish turiga qarab, zaharsizlantirish har xil bo’ladi: dezaktivizasiya; degazasiya; dezinfeksiya.
Zararlangan ob’ektlardan radiaktiv moddalarni yo’qotish dezaktivasiya deyiladi.
Zararlangan ob’ektlarni zararsizlantirish yoki ximiyaviy neytrallash va ulardagi zaharlovchi moddalarni yo’qotish degazasiya deyiladi.
Zararlangan ob’ektlardan kasallik qo’zg’atuvchi mikroblarni va ularning toksinlarini yo’qotish dezinfeksiya deyiladi. Ba’zan dezinseksiya qilib, zararli hasharotlarni, yuqumli kasalliklarni tarqatuvchi pashsha, chivin, kana, iskabtopar bit va boshqalar yo’qotiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
