O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt to’qimаchilik vа еngil sаnоаt instituti

3-chizma. Qaror qabul qilish jarayonidagi izchillik va undagi bosqichlar
Bir qator mulohazalar asosida donni etishtirishga eng yaxshi moslashadigan
tumanlar aniqlanadi. Vazirlik ularning ixtisoslashuvini o’zgartirish to’g’risida
qaror qabul qiladi va buning uchun u tumanlarni don etishtirishga ko’chirish
rejasini ishlab chiqadi. Tuman rahbarlari topshiriq olgach, qarorni ishlab
chiqarishga tadbiq etish uchun har tomonlama tayyorgarlik ko’radi.
Bu erda asosiy maqsad va vazifa respublika uchun zarur bo’lgan don
mahsulotini etishtirishdir. Shunday qilib, muammoni aniqlash, vaziyatni va
muammoni kelib chiqish sabablarini aniqlashdan boshlanadi. Vaziyatni aniqlash
deganda muammoning kelib chiqish sabablarini tahlil qilish tushuniladi (4-
chizma).
5. Muqobil variantni
tanlash
1. Vaziyatni tahlil qilish
2. Muammoni aniqlash
7. Qaror ijrosini
uyushtirish
8. Qarorlarning bajarilishini
nazorat qilish va unga baho bеrish
6. Qaror to’g’risida
kеlishib olish
4. Muqobil variantlarni
aniqlash
3. Mеzonlarni tanlash

---

73
4-chizma. Vaziyatni tahlil qilish va muammoni aniqlash jarayoni
Qaror modelini ishlab chiqish va maqbul variantni ajratib olish esa
mezonlarni tanlash bilan bevosita bog’liq. Mezonlarni tanlash vazifalarning har xil
variantlarini muhokama qilish, ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashdan
boshlanadi. Bu masalani hal qilishda taklif qilingan variantlarni iqtisodiy tahlil
qilish muhim ahamiyatga ega. Berilgan variantlarni tahlil qilishda matematik,
grafik, mantiqiy va boshqa usullar qo’llaniladi. Tanlab olingan variantning
maqsadga muvofiqligi va afzalligi iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, texnik va boshqa
mezonlar bo’yicha umumiy tarzda baholanadi. Bunda mezonlar, aniq omillar va
sharoitlarni tanlashga o’tiladi. Shundan so’ng qaror tayyorlashning navbatdagi
bosqichiga o’tiladi. Bu bosqichda qo’yilgan vazifani bajarish modeli ishlab
chiqiladi.
Model
- bu boshqaruv oldida turgan vazifani hal etish chizmasidir.
Model oddiy yoki dasturlashni talab qiluvchi, murakkab bo’lishi ham
mumkin. Murakkab qarorlarni qabul qilishda matematik yoki statistik modellardan
Istiqboldagi rivojlanishi qanaqa?
Qanday xaraktеrga ega?
Nima uchun va qaеrda vujudga kеldi?
Qachon vujudga kеldi, qancha vaqt bo’ldi, tеz-
tеz takrorlanib turadimi?
Nimasi bilan tashvishli?
Еchimi uchun ko’pro? Kim manfaatdor?
Mazkur muammo

---

74
foydalaniladi. Bu modellar muammolarni miqdor jihatdan tavsiflaydi va optimal
variantli boshqarish qarorini qabul qilish uchun asos xizmatini o’taydi.
Modellashtirish quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
·
tahlil qilinadigan muammolar tarkibiy qismlarga bo’linadi, omillar
aniqlanadi;
·
tanlab olingan omillarning o’zaro aloqasi aniqlanadi va o’zaro ta'siri
baholanadi, vazifani hal etish modeli belgilanadi;
·
tadbirlar majmui ishlab chiqiladi;
·
qarorlar variantlarining samaradorligi, ularni oshirish yo’llari aniqlanadi.
Bularni quyidagicha ifodalash mumkin:
Qarorni tanlash, ularni uzil-kesil qabul qilish rahbar tomonidan amalga
oshiriladi. Bunda rahbar qarorni yakkaboshchilik asosida qabul qilishi mumkin.
Odatda, yakkaboshchilik ko’pchilik fikri bilan birgalikda qo’shib olib boriladi,
ya'ni:
·
tanlangan qaror varianti tegishli tashkilotlar bilan kelishib olinadi;
·
qaror uzil-kesil qabul qilinadi va hujjat (buyruq, farmoyish berish, rejani
tasdiqlash va hokazolar) bilan rasmiylashtiriladi;
·
qaror ijro etuvchi shaxslarga etkaziladi.