O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

2.
Ishga tushirish yoki Startup Stage
. Shunday qilib, investor topildi: 
mahsulotni bozorga chiqarish mumkin. Bozor sharoitida mahsulot o‘xshash 
mahsulotlardan ustunligi va afzalligini isbotlashi kerak. Ammo bu bosqichda 
raqiblarni dog‘da qoldirish unchalik ham oson emas. Startap yaratuvchilari 
qat’iy
atli bo‘lishi, ijodiy fikrlashi va ishbilarmonlik namoyon etishi kerak. Aynan 
shu jarayonda loyiha eng katta tavakkalchilikka uchraydi. Agar maqsadli 
auditoriya befarq bo‘lib qolsa, bu hikoyaga shu yerda xotima yasaladi. 
3. O‘sish yoki
GrowthStage
. Faraz qilaylik, loyiha raqobat kurashida omon 
qoldi. Mahsulotga talab yuqori va u ishlab chiqaruvchilar mo‘ljal olgan bozorni 
asta-sekin egallab olmoqda. Demak, zararsizlik nuqtasiga chiqish va investorlarga 
qandaydir foyda keltiradigan vaqt kelgan. 
4. Kengayish yoki ExpansionStage
. Biznes-rejada aks ettirilgan maqsadlarga 
nihoyat erishildi. Biroq ishlab chiquvchi kompaniya bu bilan to‘xtab qolmaydi – u 
o‘z “farzandi”ni yangi bozorlarga ilgari surishni davom ettiradi. Uning 
pozitsiyasiga endi hech narsa tahdid solmaydi: uni tanishadi, mahsulotlari uchun 
barqaror talab mavjud, daromadlari esa tobora o‘sib bormoqda. 
5. Chiqish yoki
ExitStage
. Kompaniya o‘z taraqqiyotining eng yuqori 
cho‘qqisiga erishgach, loyihani moliyalashtirgan investorlar bu biznesda o‘z 

---

192 
ulushlaridan voz kechadi va uni yanada yirik o‘yinchilarga sotib yuborishadi. Bu 
tadbir ularga yaxshi foyda keltiradi. Aytish joizki, aynan shu lahza uchun ham ular 
istiqbolli tashabbuslarga mablag‘ joylashtirishadi. Umuman olganda, ayrim 
investorlar o‘z ulushlarini saqlab qolishi va undan doimiy daromad manbai sifatida 
foydalanishi ham mumkin.