O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Yil
 
Pul oqimi,
f. st.
 
Keltirilgan 
foyda,
f. st.
 

---

165 
Investitsiyalar ko‘lamini hisobga olsak, NPVning 55 f. st. qiymati noldan 
biroz farq qiladi. Shuning uchun amalda IRR 13% ga teng deb hisoblashimiz 
mumkin. Biroq, agar biz aniqroq raqamni olishni istasak, quyidagi mantiq asosida 
approksimatsiyani amalga oshirimiz mumkin: diskont stavkasining 1% ga oshishi 
(12% dan 13% gacha) NPVni 534 f. st. qisqartirdi. (+479 funt sterlingdan -55 funt 
sterlinggacha). 
Natijada, NPVning -55 f. st.dan nolgacha ko‘tarilishi diskont stavkasini 
(55/534)% ga, ya’ni taxminan 0,1% ga pasayishini talab qiladi. Shunday qilib, IRR 
12,9%ga teng. Bunday yondashuv mutlaqo aniq emas, chunki NPVning diskont 
stavkasiga qaramlik grafigi to‘g‘ri chiziqlidir. Ushbu taxmin 3.1-rasmda 
ko‘rsatilgandek noto‘g‘ri. Biroq grafik to‘g‘ri chiziqqa yaqinlashadi, bu esa 
mazkur qaydni ahamiyatli emasligini ko‘rsatib turibdi.
 
 
3.1-rasm.
 
A va B loyihalar uchun diskont stavkasiga NPVning bog‘liqlik 
grafigi 
Diskont stavkasi ko‘payganda NPV kamayadi
NPV nolga teng nuqtada diskont stavkasi IRR bo‘ladi. Aniq bo‘lgan 
loyihalarda NPV kamayish jadalligi farqlanadi. Agar diskont stavkasi 11,3% kam 
bo‘lsa, A loyihaning NPVi yuqori bo‘ladi, diskont stavkasi 11,3% yuqori bo‘lsa, B 
loyihaning NPVi yuqori bo‘ladi. Bu holat diskont stavkasi 11,3% dan past bo‘lgan 
holatlarda NPV va IRR o‘rtasidagi ko‘rsatkichlarda nomuvofiqlikni chiqaradi.
Diskont stavkasi (%) 
NPV (
f.st)

---

166 
Diskont stavkasi 11,3% bo‘lganda har ikki loyiha uchun NPV tengdir 
(taxminan 200 f. st.ga teng). 
Loyihalarni baholash uchun IRR ishlatilganda, qaror qabul qilish quyidagicha 
bo‘ladi: daromadlilikning belgilangan stavkasidan IRR yuqori bo‘lgan loyihalar 
qabul qilinadi. Agar loyihalar o‘rtasida raqobat mavjud bo‘lsa, IRR darajasi yuqori 
bo‘lgan loyiha tanlanadi. 
IRR usuli NPV konsepsiyasiga o‘xshashdir, bir qarashda ularni birini-biriga 
almashtirish mumkindek tuyuladi. Shu asosda har qanday muayyan yechim uchun 
ular har doim bir xil xulosaga olib keladi, degan holatni qayd qilish mumkin. 
Ammo quyida usullarni taqqoslash buni rad etadi.