O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
Muddati bir yildan ortiq bo‘lgan investitsiyaviy imkoniyatlar 
Amalda investitsiyaviy loyihalarning davomiyligi kamdan-kam hollarda faqat 
bir yil bilan chegaralanib qoladi. Deylik, investitsiyaviy imkoniyat S
0
tezkor 
to‘lovni nazarda tutadi. U bir – ikki yildan so‘ng tegishli ravishda S
1
va S
2
pul 

---

157 
kelib tushishini ta’minlaydi. Bizga ma’lumki, S
1
keltirilgan 
qiymat 
(kompaniyaning keltirilgan qiymatiga ta’siri) quyidagidan iborat bo‘ladi: 
r
C

1
1
Xuddi shu mantiqqa rioya qilib biz, deylik, A summa miqdorida 
kredit olishimiz mumkin. Bu kredit S
2
summadan yillik foizlari bilan 
to‘liq qoplanadi. Shuning uchun: 
C
2
= 
A 
+ 
Ar 
+ (
A 
+ 
Ar
)
r 
Bunga boshlang‘ich A kredit, birinchi yildagi shu summadan olinadigan 
foizlar, plyus undan ham, bundan ham ikkinchi yil uchun foizlar kiradi. 
Bu ifoda quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: 
C
2
= 
A 
+ 
Ar
+ 
Ar
+ 
Ar
2
A ni qavsdan tashqariga chiqarsak: 
C
2
= 
A
(1 + 2
r
+ 
r
2
) 
C
2
=
A
(1 + 
r
)
2
2
2
)
1
(
А
r
C


Mazkur mantiqqa rioya qilib, aytish mumkinki, 
n
yil uchun (
S
n
) olishga 
hisoblangan har qanday summaning keltirilgan qiymati (PV) quyidagini tashkil 
qiladi: 
n
n
r
C
)
1
(
PV


Shunday qilib, investitsiyaviy imkoniyat NPV quyidagi formula asosida 
hisoblanadi: 
n
n
t
n
r
C
)
1
(
NPV
0




Bu yerda 
t 
– investitsiyaviy imkoniyatning hayot muddati. Boshqacha 
aytganda, loyihaning NPV – bu har yilgi barcha pul oqimlarining summasi (manfiy 
va musbat qiymatlarda). Ularning har biri kelgusida qancha vaqt bo‘lishini hisobga 
olgan holda diskontlangan. Mazkur formulada 
n 
parametri yaxlit raqam bo‘lishi 
shart emas. 18 oy davomida kutilayotgan pul kirimlarning keltirilgan qiymati 
quyidagini tashkil qiladi
: 
12
/
18
12
/
18
)
1
(
r
C

Foiz stavkasi yildan-yilga bir xil bo‘lishi kerak degan sabablar mavjud emas; 
amaliyotda moliyalashtirishga ketgan xarajatlar vaqt o‘tib o‘zgarib turadi. Agar 

---

158 
moliyalashtirishga ketgan xarajatlar birinchi yil uchun 
r
1
va ikkinchi yil uchun 
r
2
tashkil qilgan bo‘lsa, unda ikkinchi yil uchun keltirilgan pul oqimlarining quymati 
quyidagicha bo‘ladi: 
)
1
)(
1
(
2
1
2
r
r
C


Qayd etish kerakki, investitsiyaviy imkoniyat to‘lovlarini kelgusida oshirishni 
nazarda tutgan bo‘lgan holatlarda bo‘lajak qo‘yilmalarni hamda bo‘lajak kirimlarni 
diskontlash mantiqqa to‘g‘ri keladi.