O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

3.1-misol. 
“Seagull plcˮ kompaniyasi press-avtomatni sotib olish orqali joriy ishlab 
chiqarish xarajatlari tejalishini ta’minlay olishini aniqladi. Bozorda mazkur 
presslarning “Zenitˮ va “Superˮ nomli ikkita modeli mavjud. Quyida ular haqida 
ma’lumot berilgan. 

«Zenit», f. st. 
«Super», f. st. 
Narx (bir vaqtning o‘zida 
to‘lanadi)
20 000 
25 000 
Har yilgi tejamkorlik: 
Yil 1 
4 000 
8 000 
2 
6 000 
6 000 
3 
6 000 
5 000 
4 
7 000 
6 000 
5 
6 000 
8 000 
Mohiyatan, har yilgi tejashlar – bu muqobil tarzda kirib kelayotgan pul 
oqimlaridir. Agar investitsiya amalga oshirilmaganda chiqib ketayotgan pul 
oqimlarida aylangan va tejalgan mablag‘larni o‘z ichiga olgan bo‘lardi. 
Mazkur presslardan qaysi birini sotib olish kerak (moliyalashtirish xarajatlari 
doimiy va bir yilda 12 % ni tashkil qilish sharti bilan)? 
Yechim 
Har bir model uchun NPV qiymati: 
 
«Zenit», f. st. 
«Super», f. st. 
Pul oqimlarining keltirilgan qiymati
Yil 0
(20 000) 
(25 000) 
1 
3572
12
,
0
1
4000


7143
12
,
0
1
8000



---

159 
2 
4783
)
12
,
0
1
(
6000
2


4783
)
12
,
0
1
(
6000
2


3 
4271
)
12
,
0
1
(
6000
3


3559
)
12
,
0
1
(
5000
3


4 
4449
)
12
,
0
1
(
7000
4


3813
4
)
12
,
0
1
(
6000


5 
3404
)
12
,
0
1
(
6000
5


4539
)
12
,
0
1
(
8000
5


479 
(1 163) 
3.1-misolda ko‘rsatilgan kelgusi pul oqimlarini ularning keltirilgan qiymatiga 
konvertatsiya qilish jarayoni 
diskontlashtirish
deyiladi. 
Kompaniya uchun “Zenitˮ markali pressni sotib olishi ma’qul, chunki bu 
marka kompaniyaning aktivlari qiymatiga ijobiy ta’sir qiladi. Shu bilan birga 
“Superˮ markali pressning ta’siri salbiydir. Kompaniya bozorda hatto bitta “Superˮ 
markali press sotilganda ham uni sotib olishga tayyor emas. Chunki bu press 
kompaniya aktivlariga zarar keltiradi.
Aytish mumkinki, “Superˮ markali press sotib olingandan so‘ng kompaniya 
qiymati tushib ketadi. Agar 23 837 f. st.dan past narxga (diskontlashgan omonatlar 
summasi) kelishilsa, moliyalashtirishga ketgan xarajatlar hisobga olinsa, unda 
yillik tejash summasi stanok sotib olish bilan bog‘liq xarajatlarni oqlaydi.
Shundan kelib chiqib “Zenit“ uchun 20 479 f. st.gacha miqdorda pul 
to‘langanda investitsiya baribir daromadli bo‘lib qoladi. 
Qayd etish lozimki, dastlabki investitsiyaning miqdori bevosita qaror qabul 
qilishga ta’sir qilmaydi (agar ma’lum holatda NPV hisob-kitob qilishda uning 
ishlatilishi e’tiborga olinmasa), faqat NPVning miqdori ahamiyatlidir. Shunday 
qilib, agar “Superˮ markali press uchun NPVning ijobiy qiymati 480 f. st.ni tashkil 
qilgan bo‘lsa, unda bu marka “Zenitˮ markali pressdan ko‘ra sotib olishda ustuvor 
bo‘ladi. Investitsiya va NPV qiymati o‘rtasidagi nisbati loyihalar o‘rtasida raqobat 
bo‘lib, investitsiyalanayotgan mablag‘larda taqchillik sezilsa hisobga olish lozim. 
Masalaning mazkur jihatini boshqa bobda ko‘rib chiqamiz.