Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

VIII bob. XALQARO QIMMATLI QOGʻOZLAR BOZORI 
 
8.1.  Xalqaro  qimmatli  qogʻozlar  bozori  iqtisodiy  mohiyati,  qoʻllanish 
xususiyatlari va turlari 
Emitentlar  faoliyatining  kengayib  borishi  natijasida  ular  tomonidan 
chiqarilgan  qimmatli  qogʻozlarning  xorijiy  mamlakatlarda  ham  muomalada 
boʻlishi  bugungi  kunda  koʻplab  mamlakatlarda  oddiy  holatga  aylandi.  Bunda 
“moliya  bozorining  globallashuvi  kuchayishi  muhim  tendensiyaga  aylangan”
35
. 
Hattoki, maʼlum bir mamlakat yoki kompaniyalar oʻz qimmatli qogʻozlarini xorijiy 
valyutada  emissiya  qilib  mamlakat  ichida  emas  balki  xorijiy  davlatlarda 
joylashtirish  amaliyotlari  ham  tez-tez  kuzatilayotgan  holatlardan  biridir.  “1980 
yilgacha amerika moliya bozori AQSHdan tashqaridagi moliya bozoridan kattaroq 
edi,  lekin  oxirgi  yillarda  bu  holat  barham  topgan”
36
.  Bunday  amaliyot  birinchi 
marta Amerika qoʻshma shtatlari emitentlari tomonidan oʻz qimmatli qogʻozlarini 
Yevropada  joylashtirishda  roʻy  berganligi  sababli  xorijda  xalqaro  miqyosda 
joylashtiriladigan  qimmatli  qogʻozlarga  nisbatan  yevroqogʻozlar  tushunchasi 
qoʻllaniladi.  
Yevroqogʻozlar  –  xorijiy  investorlar  oʻrtasida  joylashtirish  maqsadida 
emitent 
uchun 
xorijiy 
valyutada 
chiqariladigan 
qimmatli 
qogʻozlardir. 
Yevroqogʻozlar  muomalasi  xalqaro  darajada  muomalada  boʻlishi  bois  xalqaro 
qimmatli  qogʻozlar  deb  ham  yuritiladi.  Yevroqogʻozlarning  asosiy  turlari 
quyidagilar (-rasm). 
 
8.1-rasm. Yevroqogʻozlar turlari 
 
Yuqorida keltirilgan yevroqogʻozlar turlarining har biri iqtisodiy mohiyatiga 
toʻxtalib oʻtamiz. 
Yevroaksiyalar  –  kompaniyalar,  umumiy  holda  transmilliy  kompaniyalar, 
banklar,  investitsion  fondlarning  ham  milliy  bozorda,  ham  boshqa  mamlakatlar 
                                                
35
 Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. – 7th ed. – USA: Pearson, 2012.– P. 20. 
36
 Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. – 7th ed. – USA: Pearson, 2012.– P. 20.