Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Bozor risklari  
Bozor  risklari  –  bu  bozor  omillari  oʻzgarishi  oqibatida  aktiv  qiymatini 
pasayishi riski hisoblanadi. Shuningdek narxlarni noaniqlik bilan oʻzgarishiga ham 
bogʻliq  hisoblanadi.  Bozor  riski  makroiqtisodiy  tabiatga  ega  boʻladi,  yaʼni  riskni 
vujudga  kelish  manbasi  moliya  tizimidagi  makroiqtisodiy  koʻrsatkichlar  bilan 
bevosita  bogʻliq  hisoblanadi.  Ushbu  risk  butun  tizimga  bogʻliq  boʻlgani  sababli 
butunlay  bartaraf  qilib  boʻlmaydi.  Bozor  riskini  quyidagi  uchta  standart  shakli 
mavjud: 
1. Fond (yoki narx) riski – bu aksiyalar narxining tushishi riski. 
2. Foiz riski – bu foiz stavkasi oʻzgarishi riski. 
3. Valyuta riski – bu valyuta kurslari oʻzgarishi riski. 
Bozor risklarini baholash uchun amaliyotda VaR usulidan keng foydalaniladi.  
2008  yildagi  inqirozdan  keyin  bozor  risklarini  aniqlash  va  baholash 
muammosi  dolzarb  boʻlib  qoldi.  Ushbu  davr  talabiga  munosib  iqtisodchi  olimlar 
tomonidan  qator  statistik  usullar  va  yangi  miqdoriy  baholash  usullari  tadqiq 
qilindi.  Iqtisodchi  olimlar  Dimitrios  Bisias,  Mark  Flood,  Andrew  W.  Lo,Stavros 
Valavanis tomonidan tadqiq qilingan “ASurvey of Systemic Risk Analytics” nomli 
asarda  tizimli  riskni  turli  tomondan  miqdoriy  baholashning  31ta  uslubiyotining 
sharhi  berilgan.
45
Ulurdan  amaliyotga  joriy  qilish  imkoniyati  nuqtai  nazaridan  eng 
samarador va eng keng tarqalgan toʻrtta usulni quyida koʻrib chiqamiz.  
                                                
45
  Nicolas  Blancher,  Srobona  Mitra,  Hanan  Morsy,  Akira  Otani,  Tiago  Severo,  and  Laura  Valderrama.  Systemic 
Risk Monitoring (SysMo) Toolkit – A User Guide. IMF Working paper, July 2013. 

---

134