Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Stress-test kamchiliklari va afzalligi 
Kamchiliklar 
Afzallik 
Statistik maʼlumotlarni toʻplashda 
yoʻqotishlar kuzatilishi; 
Stress sharoitida banklar chiziqli 
harakatlanmasligi (har bir bank 
oʻzgacha reaksiya koʻrsatishi). 
Nazorat organiga murakkab tizimli 
modellarni ishlab chiqishi uchun 
moliyaviy institularda toʻplangan 
riskning konsentratsiyasi va koʻlami 
haqida dastlabki maʼlumot berishi. 
 
2.  Tizimli  riskni  erta  aniqlash  indikatorlari.  Ushbu  usulning  mohiyati 
tizimdagi  risk  darajasini  taqriban  aniqlaydigan  iqtisodiy  indikatorlar  aniqlagan 
chegaraviy  qiymatdan  yuqori  boʻlgan  davrlarni  aniqlaydi  va  bu  inqiroz 
boshlanishiga xabar vazifasini bajaradi. Inqiroz boʻyicha erta xabar berish tizimiga 
misol  tariqasida  Xalqaro  Valyuta  Fondi  tomonidan  qoʻllaniladigan  moliyaviy 
barqarorlik  koʻrsatkichlari  majmuini  keltirsa  boʻladi.
46
  Ushbu  tizim  ikkita 
indikatorlar guruhiga boʻlinadi: 
1.  CAMELS
47
  indekatorlari  moliyaviy  inqirozning  mikroiqtisodiy  tarkibini 
xarakterlaydi. U asosiy kapital darajasi, aktivlar sifati, boshqaruvning ishonchliligi, 
foydalilik,  likvidlilik  va  bozor  riskiga  taʼsirchanlik  kabi  koʻrsatkichlardan  tarkib 
topadi.  
2.  Makroiqtisodiy  indikatorlar.  Ularga  iqtisodiy oʻsish  surʼati,  toʻlov  balansi 
holati,  inflyatsiya  darajasi,  foiz  stavkasi  va  valyuta  kursi  kabi  makroiqtisodiy 
koʻrsatkichlar kiradi. 
                                                
46
 Indicators of financial stability. Compilation Guide – Washington, DC, USA: International Monetary Fund, 2007 
47
  CAMELS  индекаторлари  гуруҳининг  номи  унинг  таркибига  кирувчи  индикаторларнинг  бош  ҳарфидан 
тузилган  аббревиатура  ҳисобланади,  яъни  Capital  adequacy,  Asset  quality,  Management,  Earnings,  Liquidity, 
Sensitivity каби молиявий кўрсаткичлардан иборат. 

---

135 
 
Erta xabar berish indekatorlari usuli boʻyicha tanqidlar shundan iboratki, ular 
inqirozdan  keyingi  siljishlar  taʼsirini,  yaʼni  inqiroz  boshlanganidan  keyingi 
koʻrsatkichlar oʻzgarishini inobatga olmaydi.
48
Shuningdek hech bir kafolat yoʻqki 
oldingi yil qayd qilingan qonuniyatlar kelgusi yilda ham oʻz kuchida qolishiga.