O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “budjet hisobi va g’aznachilik”fakulteti

O’z-o’zini tekshirish uchun savollar 
1.
Axborot texnologiyalari o’zi nimani o’rganadi? 
2.
Kompyuterning rivojlanish bosqichlari? 
3.
Kompyuter texnikasining avlodlari? 
4.
Sohaga oid AT nima? 
5.
Zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari deganda nimani 
tushunasiz? 
6.
Iqtisodiyotda axborot komplekslari nima? 
 
2-Mavzu.
Axborot komplekslarining texnik va 
dasturiy ta’mino
ti .4-soat 
Reja: 

---

16 
1.Axborot komplekslarining dasturiy ta’minoti 
2. Kompyuterning asosiy qurilmalari 
3.Axborot komplekslarining dasturiy ta’minoti 
4.Zamonaviy operatsion tizimlarining ishlash asoslari 
5.Operatsion tizim turlari. 
 
Tayanch so’z va iboralar
: 
informatika, elektron hisoblash texnikasi, funktsional 
protsessor-lar, informatikaning usullari va vositalari, mexanik qurilmalar, 
elektromexanik ashinalar. Tizimli blok, Bosh plata,. Kichik nashriyot tizimlari , 
Sun’iy intellekt tizimlari 
1.Axborot komplekslarining dasturiy ta’minoti 
Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarining texnik ta’minoti o’z ichiga 
axborotni kiritish va qayta ishlash uchun mo’ljallangan kompyuter texnikasi, 
axborotlarni uzatish hamda almashishni ta'minlovchi aloqa kommunikatsiya asbob-
uskunalari, axborotni qayta ishlovchi mutaxassislarni ishini avtomatlashtirishga 
mo'ljallangan tashkiliy texnik vositalarini oladi.
Kompyuter 
texnikasining 
rivojlanish 
tendentsiyasi. 
Kompyuter 
texnikasining rivojlanish tendentsiyalarini o’rganishdan oldin kompyuter o’zi 
nima degan savolga javob berishimiz lozim bo’ladi. Kompyuter bu inglizcha 
so’zdan olingan bo’lib hisoblagich degan ma’noni bildiradi. Shuning uchun ham 
birinchi islab chiqilgan kompyuter texnikasini hisoblash texnikasi deb atashgan. 
Yillar davomida kompyuter texnikasi shakllanib borayotgan soha hisoblanadi. 
Jumladan 1623 yili nemis olimi Vilgelm Shikkard tomonidan hisoblash mashinasi 
yaratildi. 1645 yili buyuk frantsuz matematigi Blez Paskal uzining hisoblash 
mashinasini yaratdi. Paskalning mashinasi boyi 30 - 40 sm, eni 15 sm, balandligi 
10 sm bolgan jez qutichadan iborat b o’lib, qo’shish va ayirish amallarini bajarar 
edi. 1673 yil nemis matematigi Gotfrid Leybnits 4, ya’ni Slonimskiy tomonidan 4 
arifmetik amalni bajaradigan va ildiz chiqaradigan hisoblash mashinasi yaratildi.
1623 yildan boshlab kompyuter texnikasi asta-sekin rivojlanib, hozirgi 
kunda murakkab tizimga ega bo’lgan vositaga aylandi. Fan va texnikada qilingan 
yutuqlar natijasida 1946 yilda birinchi “ENIAK” nomli elektron hisoblash 
mashinasi yaratildi. AQShdagi Pensilvaniya universitetida amerikalik olim Dj. 
Neyman (1903-1957) axborotlarni saqlash imkoniga ega bo’lgan elektron 
lampalar yordamida raqamli hisoblash mashinasini yaratdi. Bu kompyuter 18.000 
ta elektron lampadan tuzilgan bo’lib, 30 tonna og’irlikka ega va 150 m
2
xonani 
egallagan. 1951 yili Rossiyalik olim Lebedev rahbarligida elektron hisoblash 
mashinasi yaratilgan. U o’zining rivojlanish tarixini 50-yillar boshlaridan 
boshlab, to hozirgi kunlarga qadar bir necha avlodlarni o’z boshidan o’tkazdi:

---

17 
1-avlod - elektron lampalar asosida;
2-avlod - yarim o’tkazgichli diod va triod, tranzistorlar asosida;
3-avlod - integral mikrosxemalar;
4-avlod - katta integral sxemalar;
5-avlod - juda katta integral sxemalar.
Hozirgi kunda kompyuterlardan foydalanish nafaqat hisoblash sohasida, 
balki boshqa sohalarda ham ulardan foydalanishning yangi shakllarini ishlab 
chiqishni taqoza etadi.
Kompyuterlar hayotimizning barcha sohalariga jadallik bilan kirib 
bormoqda. Turli mutaxassislar, tadbirkorlar, olimlar, ijodkorlar o’z mehnat 
faoliyatida kompyuterlardan keng foydalanmoqdalar. Kompyuter yordamida 
ajoyib mo’’jizalar yaratilayotgani sir bo’lmay qoldi. Kelajakni uningsiz tasavvur 
qilish mumkin emasligi shu kunda barchaga ayondir. Bugun kompyuterda 
hisoblash, yozish, o’qish, o’rganish, gapirish, saqlash, chizish, qayta ishlash, 
saralash, musiqa yozish, axborotni olish va biror manzilga yuborish, taxrirlash, 
maketlar tayyorlash, audio va video yaratish, o’ynash mumkin. Uning 
imkoniyatlari kundan - kunga ko’paymoqda, shuning uchun u ishda, o’qishda, 
uyda va xatto dam olishda insonning eng ishonchli do’stiga aylanmoqda.