Ishlab chiqarishdagi jaroxatlanishlarni taxlil qilish uslublari.
Ishlab chiqarishdagi jarohatlarni taxlil qilishdan maqsad, havfli yoki zararli ishlab chiqarish omillarini va baxtsiz hodisalarning vujudga kelishini aniqlash hamda ularning oldini olishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqishdan iboratdir. Ishlab chiqarishda jarohatlanishni organish va taxlil qilishda statistik, topografik, monografik, ergonomik va iqtisodiy usullar qollaniladi. Bu usullarning har biri mehnat sharoitini yaxshilashga va havfsizlikni taminlashga doir tor doiradagi masalalarni korib chiqish va xal qilishga yonaltirilgan. Jaroxatlanishni organishning statistik usuli eng kop tarqalgan. Bu usul baxtsiz hodisani tekshirish paytida N-1 shaklli dalolatnomadagi baxtsiz xodisalarni tavsiflovchi malumotlarga asoslanadi. Shu usulga kora barcha baxtsiz hodisalar alohida belgilari: jarohatlanganlarning yoshi, kasbi, jinsi, bajaradigan ishiga qarab guruhlarga ajratiladi. Bu usul kasblar, yosh va boshqa korsatkichlar qanchalik havfli ekanligini aniqlashga, shuningdek, jarohatlanishning oldini olishga doir chora-tadbirlar korishga imkon beradi. Ushbu usul orqali jaroxatlanishning quyidagi asosiy nisbiy korsatkichlari: tez-tez takrorlanish koeffitsienti K va ogirlik koeffitsienti K0, ish vaqtining yoqotilishi Ky va olim sonini korsatuvchi koeffitsenti Ko orqali jarohatlanish darajasini aniqlash mumkin. Taxlilga kirishishdan oldin boshlangich hujjatlarni tekshirish va tayyorlash lozim. Dastlab ishlab chiqarish toliq hisobga olinganligi aniqlanadi. Buning uchun baxtsiz hodisalarni tekshirish tavsifnomalari buxgalteriyadagi mehnatga layoqatsizlik varaqalari bilan taqqoslanadi. Bu varaqalarda korsatilgan tashxislar bilan tanishish korxonada jarohatlanishlarini yashirish hollari bolgan-bolmaganligini aniqlashga imkon beradi. Shundan keyin tavsifnomalarda bayon qilingan hodisalarning togriligiga ishonch xosil qilinadi, shubxa tugdirgan yozuvlar baxtsiz hodisa roy bergan joyda tekshirib koriladi. Shuni nazarda tutish kerakki, ayrim punktlarni notogri yoki noaniq toldirish, notogri xulosalar chiqarishga va buning oqibatida baxtsiz xodisa sabablarini yoqotishga olib keladi. Jarohatlanishlarning tez-tez takrorlanish koeffitsienti,
KT =100T1 / P (1).
Bu erda: T - tekshirilayotgan davr ichida jarohatlanganlar soni; R- shu davr oraligida ishlagan ishchilarning ortacha soni. Lekin jarohatlanishlarni tez-tez takrorlanish koeffitsienti olingan jarohatning ogir-engilligini korsatmaydi. Bir korxonada baxtsiz hodisalarning aksariyatida engil jarohat olgan va mehnat qobiliyatini yoqotgan kishi kunlar soni eng kam, boshqa korxonada esa baxtsiz xodisalarda asosan ogir jarohat olgan eng kop bolishi mumkin. Jarohatlanish darajasiga baho berishda bularni, albatta etiborga olish kerak. SHu maqsadlarda jarohatlanishning ogirlik koeffitsienti korsatkichi qollaniladi, u bir baxtsiz hodisaga qancha mehnat qobiliyati yoqotilganligini korsatadi.
Jarohatlanishlarning ogirlik koeffitsienti Kog hisobot davridagi ishga yaroqsiz kunlar sonini tekshirilayotgan davr ichida jarahatlanganlar soniga nisbati bilan aniqlanadi.
Kog= Dy/ T (1.1)
Bu erda: Dy- hisobot davridagi ishga yaroqsiz kunlar soni.
Ish vaqtini yoqotish koeffitsenti KY 1000 kishi hisobiga hisob-kitob qilinadi va quyidagicha aniqlanadi.
Ky =1000 Dy/P (1.2)
Olim miqdorini korsatuvchi koeffitsenti Ko’ ozicha olim bilan tugagan xodisalarning Io sonini 10 ga kopaytmasini ortacha ishchilar soniga nisbatidir.
Ko = 10 Io' / P (1.3)
Topografik usulda baxtsiz hodisa sodir bolgan joy aniqlanadi. Buning uchun korxonaning bosh rejasida baxtsiz hodisa sodir bolgan joy shartli belgi bilan belgilanadi. Bunda baxtsiz hodisalar tez takrorlanadigan joylar yaqqol kozga tashlanadi, bu esa ularning sodir bolish sabablarini yoqotishga doir shoshilinch choralar korishga imkon beradi.
Monografik usulda aniq ish joyi, uchastka, uskuna, mashina, mexanizm yoki texnologik jarayonda yuzaga kelgan havfli yoki zararli ishlab chiqarish omillari taxlil qilinadi. Bu usuldan foydalanib, baxtsiz hodisa sodir bolgandagi barcha holatlarni (ish joyidagi mikroiqlim, shovqin, titrash va boshqalar) chuqur organiladi.
Ergonomik usulda - mehnat turlarining oziga xos tomonlari ergonomik omillarning (mashina, mexanizmning boshqarish organlarida zoriqish, ishchining ish bajarayotgandagi xolati va boshqalar) mehnat havfsizligiga tasir darajasi baholanadi.
Iqtisodiy usulda ishlab chiqarishdagi jarohatlanishdan keltirilgan iqtisodiy zarar, shuningdek mehnat havfsizligi chora-tadbirlariga sarflangan mablaglarning togri taqsimlanganligi baxtsiz hodisalarning oldini olishga ketgan harajatlarning samaradorligi aniqlanadi. Jarohatlanish darajasi korxonaning iqtisodiga tasirini baholashda jarohatlanish bilan bogliq harajatlar, shuningdek sifatsiz mahsulotlar va mehnat unumdorligining pasayishidan qorilgan zararlar va boshqa harajatlar etiborga olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |