O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/163
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#279679
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   163
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi

XULOSALAR: 

  Bola hayotining birinchi  yilida uning nutqiy  rivojida ulkan siljishlar ro’y  beradi.  Bu  
jadal borayotgan umumiy rivojlanish va ona tilining turli kirralarini o’zlashtirib olish 
bilan belgilanadi. 

  Birinchi  yilda  ovoz  munosabatlari,  taklid  va  tushunish  rivojlanadi,  dastlabki  so’zlar 
o’zlashtiriladi; 

  Ikkinchi  yilda  –  tushunish,  taklid  qilish,  faol  nutq  rivojlanadi  (asosan  lug’at 
o’zlashtiriladi); 

  Uchinchi yilda – tushunish, faol nutq: lug’at, grammatik shakllar, sintaktik tuzilmalar 
(turli gaplar) rivojlanadi. 

  Birinchi  yilning  o’zidayok  nutq  muloqot  vazifasini  bajara  boshlaydi  va 
rivojlantiruvchi fikrlash kuroliga aylanadi. 

  Nutqni  rivojlantirish  uchun  bola  tarbiyalanayotgan  hayotiy  vaziyat  –  unga  karov, 
atrofdagi kattalarning munosabati, ularning tarbiyaviy ta’siri, shuningdek o’z faolligi 
(bolaning turli faoliyatdagi faolligi) katta ahamiyatga egadir. 

  Dastlabki  uch  yilda  nutq  bolaning  hayot  faoliyati  jarayonida:  rejimli  davrlarda, 
mustaqil o’yinda, maxsus uyushtirilgan mashђulotda shakllanadi. 

  Bola  nutqining  o’z  vaktida  rivojlanishida  unga  nisbatan  kattalarning  munosabati 
muhim  ahamiyatga  egadir.  Dikkat-e’tiborli,  yaxshi  munosabatga  javoban    bolada 
ijobiy hissiyotlar va turli xil munosabatlar rivojlanadi. 

 
Ta’sirni tarbiyalash doimiy ravishda amalga oshirilishi va bolaning butun asab-ruhiy 
rivojlanishining  barcha  tomonlariga  yo’naltirilishi  lozim.  Fakat  har  tomonlama 
rivojlanish bo’lgandagina unda o’z vaktida nutq shakllanadi. 


 
78 

  Ilk  yoshda muloqot tarbiyaviy ta’sir shakli hisoblanadi. Muloqot shakli va mazmuni 
bolaning  rivojlanishiga  karab  o’zgarib  boradi:  emotsional  muloqot;  ularning  ovoz 
intonatsiyasini  tushunishlari  asosidagi  muloqot;  mimika,  imo-ishoralar,  harakatlar, 
so’ngra kattalar nutqi; nutqiy muloqotning o’zi. 

  Kichik  bolalar  bilan  ishlashda  kattalar  nutqiga  alohida  talablar  ko’yiladi.  U  taklid 
uchun  namuna  bo’lib  xizmat  kiladi,  shuning  uchun  u  har  tomonlama  namunali 
bo’lishi, ya’ni: grammatik to’g’ri, intonatsion ifodali, unchalik baland emas, unchalik 
tez ham emas, ko’p so’zli emas va anik bo’lishi zarur. 
 
 
Nutqni  ilk  rivojlantirish  ikki  davrga  bo’linadi:  birinchisi  –  tayyorgarlik,  ikkinchisi  – 
mustaqil nutqni rasmiylashtirish
Tayyorgarlik davri bolalar nutqini kelgusida rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi, 
chunki  aynan  shu  davrda  tegishli  poydevor  yaratiladi.  Uning  negizida  esa  kelgusida  bola  nutqi 
kuriladi,  muloqotga  ehtiyoj  shakllanadi,  ovoz  munosabatlari,  nutqiy  harakat  (artikulyatsiya) 
apparati,  fonematik  tinglash  kobiliyati,  kattalar  nutqini  tushunish,  so’zlarni  eslab  kolish  va 
o’zlashtiralayotgan so’zlardan muloqot qilish maksadida erkin foydalanish rivojlanadi. 
 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish