O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti Normurod Murodov fors tili

O‘timli va o‘timsiz fe’llar افعال متعدی و لازم af’āle mota’addi va lāzem

Fe’llar o‘zlarining leksik ma’nolariga ko‘ra o‘timli va o‘timsiz bo‘ladilar. Fe’llarning o‘timli yoki o‘timsiz ekanligi harakatning obyektga bo‘lgan munosabatiga ko‘ra belgilanadi.

o‘timli fe’llar (افعال متعدی af’ole mota’addi ) ish harakatning birar narsaga – obyektga o‘tganligini bildiradi va vositasiz to‘ldiruvchi vazifasida kelgan so‘zni talab qiladi.

خواندن`xāndan- o‘qimoq من کتاب را خواندم man ketābrā xāndam-men kitobni o‘qidim. نوشتنnaveštan- yozmoq متن را روی تخته نوشتم matnrā ruye taxte naveštam- matnni doskaga yozdim.

O‘timsiz fe’llar ( افغال لازمaf’ole lāzem) da ish- harakat boshqa predmetga –obyektga o‘tmaydi va harakatning o‘tishi uchun lozem bo‘lgan so‘zni qabil qilmaydi.

آمدنāmādan-kelmoq نشستن nešastan-o‘tirmoq رفتنraftan-bormoq افتادن oftādan- yiqilmoq.

Fors tilida bir necha fe’llar borki, ular o‘zlarining leksik ma’nolariga ko‘ra ham o‘timli, ham o‘timsiz bo‘ladilar.

افزودنafzudan-ko‘paymoq, ko‘paytirmaq. آموختن āmuxtan- o‘qimoq, o‘qitmoq, o‘rganmoq, o‘rgatmoq. شکستن shekastan- sinmoq, sindirmoq. آویختن āvixtan-osilmoq, osmoq.