O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti o’zbek filologiyasi fakulteti “O’zbek tili va adabiyoti” kafedrasi

Odatga aylangan: ba’zi harakatlar va (yuz) ifodalari oʽzini muhitga

moslashtirish jarayonida oʻrganilgan odatdir. Ular muayyan turdagi doimiy qad-

qomat tutilishi yoki harakatlarni talab etuvchi lavozimidan kelib chiqadi. Aniq soʽzlashish uslublari va frazalar ham kasbiy odatlardir.

Madaniy: katta yoshdagilar oldida oyogʻini chalishtirib o‘tirmaslik, katta yosh yoki lavozimdagilar koʽziga tik boqmaslik kabi urf-odatlar madaniy oʽziga xoslikdir. Mehmonlarni kutish, tanishuv, muomala tarzi ham ba’zi imo-ishoralarni oʽz ichiga oladi. Ongli harakatlar, gavdani tutish, ovozni oʽzgartirishdan atayin foydalaniladi. Bu narsa aktyorlarga maxsus oʽrgatiladi. Malakali soʽzlovchilar, ayniqsa, yaxshi notiqlar xatti-harakatlardan ongli foydalanishadi. Hech kim oʽzining xatti-harakatlarini toʻliq nazorat qila olmaydi, ammo oʽz tanasini anglab yetishni oshirish va qad-qomatini tutish, harakatlar va ovoz odulyat-siyasining yaxshi nazoratiga erishish ehtimoli bor. Xatti harakatlarimizda kuchaygan ta’sirchan-likni rivojlantirsak, boshqalarning xatti-harakatlarinin anglay olishimiz oshadi.

Ko`rinish. Shaxsning umumiy koʻrinishi bir qancha narsalarga bogʻliq boʻladi. Koʻrinishga hissa qoʻshuvchi muhim faktorlardan ikkitasi tozalik va shaxsiy gigiyenadir. Teri, tirnoqlar, oyoq va soch parvarishi kutilgan standartlardir. Bu aspektlarga beparvolik bilan qarovchi shaxslar yoqimsiz taassurot qoldiradilar.

Yuz ifodasi. Yuz aqlning koʻrsatkichi deyiladi. Idrokimizdagi fikrlar va qalbimizdagi hissiyotlar yuzimizda oʽz ifodasini topadi.

Xushchaqchaq va minnatdor tabassum, norozi chimirilish, xayrat nigohi va boshqa bir necha ifodalar muloqotchilarning soʽz yoki soʽzlarsiz ham, yuz ifodalarini yaxshi tushunuvchi insonlar bor. Yaxshi muloqotchilar, soʽzlovchi yoki tinglovchiligidan qat’i nazar yuz ifodalarini tushunishni va izohlashni oʻrganib olishadi.