O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

 
tajriba).
 
15.Moslashish. 
16.O’zini oliyjanob qilib ko’rsatish. 
17.Tarixiy yerlarni ziyorat qilish. 
18.Ijtimoiy motivlar (dunyoni tanish). 
Umuman olganda turistlarning psixologik xarakterlariga mos muomila 
shakllariga ko’ra xar xil yo’nalishlar tashkil qilinib turistlar guruhlarga 
ajratiladi. Psixologik ma’lumotlar ichida kishi keng yashash tarzi, 
yaratgan obrusi, munosabatlari, sayohatga bo’lgan qiziqishi, oilaviy 
ahvolida ko’rsatgan muomalasiga qarab chiqiladi. Bu ma’lumotlarga 
asosan surov anketalari va o’zaro uchrashuvlar bilan qo’shimcha 
kiritiladi. Turizm bo’yicha ispan olimi T.Plog tomonidan ro’yobga 
chiqarilgan sayohat yo’nalishining paydo bo’lishi motivatsiya bilan 
bog’liq tadqiqotlar natijasida farqli bir xulosa o’rtaga chikkan. T.Plog 
izlanishlari natijasiga kura sayohat qiladiganlar bo’linmaydigan davomli 
bir qator shaklda kuyilsa, uch shakldagi yo’nalishlar kulga olinishi 
mumkin. Kup kishilar qatorning o’rtasida qolmoqda. Ikkita uch nuqtada 
joylashganlari esa Plog tadqiqotining asosiy tamoyilini tashkil qiladi. Bu 
uch yo’nalishlarning birinchi uchiga “psixotsentrik”, boshqa uchiga 
“allotsentrik” nomi berilgan. Bular “psixotsentrik” uchida joylashgan 
kishilar siqilgan, tortinchok, sarguzashtni sevmaydigan insonlardir. 
“allotsentrik” uchida joylashganlari esa o’zlariga ishongan, sarguzashtni 
yoqtiradigan kishilardir. Bu ikki guruh xususiyatlariga kura Plog boshqa 

---

turist tiplarini va boshqa ziyorat qilinadigan yerlarning borligidan baxs 
etgan. Plogga kura, “allotsentrik” bir tip mustaqil bir tajribaga o’xshay 
oladigan sayohatni, erishishi kiyin bo’lgan joylarni tanlaydi. Masalan, 
Afrika, Janubiy Amerika va kimsasiz orol kabi joylarda. O’rta nuqtada 
kolgan tiplar Gavai, yevropa kabi tanilgan yerlarga sayohat qiladilar. 
"Psixotsentrik" tipdagi bir turist esa, masalan, “Disney-land” ga paket 
(raskage) tur bilan ketishdan mamnun bo’ladi. Bu ikkita uchda joylashgan 
tiplarning xususiyatlari shu shaklda ajratilishi mumkin. 
“Allotsentrik” tiplar: 
Sarguzashtchi o’z boshiga tadqiqotdan zavq oladi, kashfiyotdan 
zavqlanuvchi va yangi xayajonlarni istaydi. Kashfiyotsiz yerlarni borib 
ko’rishni hohlaydilar. Umuman qiziqish doirasi katta. Turistik xususiyati 
bo’lmagan yerlarni sevadilar. O’ynash va ovqatlanish mavzusida asosan 
komfort va qulaylikni yoqtiradilar. Boshqa ulkaning insonlari bilan 
tanishishdan, madaniyatlari bilan qiziqishdan zavqlanadilar. 
"Psixotsentrik" tiplar: 
- Paket-tur tanlaydilar. 
-Unchalik faol