O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti a. Sh. Xurramov umurtqasizlar zoologiyasidan

Trixinella  parazit  nematodalar  ichida  eng  kichigi 
bo’lib, urg’ochisining uzunligi 3-4 mm, erkaklari esa  1-2 mm 
atrofida  boMadi.  Trixinellalar  cho’chqalar,  kalamushlar,
125
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo'rilar,  ayiqlar,  mushuklar,  tulkilar,  bo’rsiqIar  kabi 
hayvonlarda,  shuningdek  odamlarda  parazitlik  qiladi. 
Tananing  oldingi  uchi  biroz  ingichkalashgan,  unaa  og’iz 
teshigi  joylashgan  bo’lib,  lablari  boMmaydi.  Keyingi  uchi 
ancha yo’g'onlashgan bo’lib, u yerda anal teshigi mavjud.
Trixinella  ayrim  jinsli.  Ularning  jinsiy  sistemasi 
askaridalarniki  singari  naysimon  boMib,  har  ikkala  jinsda 
ham toq ya'ni bitta naychadan iborat.
Erkaklarida 
kuyikish 
organlari, 
ya'ni 
spikulalari 
boMmaydi,  biroq  xuddi  shu  vazifani  bajaruvchi  2  ta 
konussimon kutikuladan taraqqiy yetgan o’simtalari mavjud.
Trixinella  barcha  rivojlanishning  barcha  davrlarida 
xo’jayin  almashtirmasdan  bir organizmda  o’tadi,  ammo  ular 
shu organizmda yashash joyinigina o’zgartiradi,  xolos,  ya'ni 
lichinkalik  davrida  muskullarda,  jinsiy  voyaga  yetgan 
davrida esa ichakda yashaydi.
Trixinellaning  rivojlanish  sikli  quyidagicha:  turli-tuman 
go’shtxo’r  hayvonlar,  shuningdek  odam  trixinella  lichinkasi 
bilan  zararlangan  go’shtni  iste'mol  qilish  orqali  parazitni 
yuqtiradi.  Xo'jayinning  oshqozoni  va  ichagida  go’sht  va 
undagi  kapsula  erib,  undan  lichinkalar  chiqadi  va  2-3  kun 
mobaynida  jinsiy  voyaga  etadi.  Ular  ichak  hujayralari 
oralig'iga kirib,  erkak  va urg'ochi  trixinellalar juftlashadi  va 
erkaklari  halok  boMadi.  Urg’ochilari  esa  ichakning  shilliq 
parda  qavatidagi  limfatik  bezlarga  kirib  oladi  va  ikki  oylik 
hayoti  davomida  1500  dan  2000  tagacha  tirik  lichinka 
tug'adi.  Keyin  urg’ochilari  ham  ichak  bo’shlig'iga  qaytib 
tushib  halok  boMadi.  Lichinkalar  limfa,  keyin  esa  qon 
tomirlariga o ’tib, butun organizmga tarqaladi (44-rasm).
126
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

44-rasm. Trixinellaning rivojlanish sikli
Ular  ko’ndalang  targ'il  muskul  to’qimalar,  diafragma, 
qovurg’a  aro  muskullar,  til,  bo’yin,  ko’z  muskullarida 
o'rnashib  oladi.  Keyin  muskul  tolalari  ichiga  kirib,  ulami 
yemirib  ovqatlanadi.  Lichinka  shu  joyda  spiral  shaklida 
o’raladi  (parazitning  nomi  shundan  olingan)  va  atrofida 
kapsula  hosil  boMadi.  Bitta  kapsulada  2-3  ta  lichinka 
joylashishi  ham  mumkin.  Trixinella  lichinkalari  muskul 
tolalarida  o'ttiz  yilgacha  tiriklik  xususiyatini  saqlab  qola 
oladi.  Shunday  qilib  trixinellaning  butun  hayot  jarayoni, 
tashqi  muhitga  chiqmagan  holda,  xo’jayin  organizmida 
o’tadi.  Odam  yaxshi  pishirilmagan  trixinellali  go’shtni 
iste'mol qilish orqali ulami yuqtiradi.