O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti a. Sh. Xurramov umurtqasizlar zoologiyasidan

Ishning 
bajarilishi: 
qisqichbaqalami 
vannachada 
joylashtirib  urg'ochi  va  erkaklarini  farqlangan  va  tana 
bo’limlari 
chegaralarini 
aniqlang. 
Pinset 
yordamida 
qisqichbaqaning  ko’krak  va  qorin  qismidagi  o’simtalarini 
ajratib  oling.  Keyin  ularni  bir  varaq  karton  qog’ozi  ustiga 
tartib  bilan qo’yib  chiqing.  Qisqichbaqaning bosh  qismidagi 
antennula, antenna, mandibula va jag’  oyoqlarini ajratib olib,
157
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qo’l lupasi yordamida qarang.
Qisqichbaqaning  ichki  organlari  tuzilishini  o’rganish 
uchun  uni  qorin  tomoni  bilan  chap  qo’lning  kaftiga  qo’yib, 
qorin  qismini  biroz cho’zish  kerak.  Keyin jarrohlik  pichog’i 
bilan  boshko’krak  qalqoni  bilan  qorin  qismini  birlashtirib 
turadigan  yupqa  parda  kesiladi.  Boshko’krak  qalqoni  ostiga 
qaychining  uchi  kirgizilib,  uni  ikkala  yon  tomonidan 
ko’zning  oldiga  qadar  kesing.  Undan  keyin  qalqonning 
oldingi  tomonida  kesishni  ko’ndalang  ravishda  davom 
ettiring.  Natijada  boshko’krak  qalqoni  tanadan  ajraladi. 
Shundan  keyin  qisqichbaqaning  bosh  qismini  o’zingiz 
tomonga  qaratib  aylantiring  va  uning  qorin  qismidagi  tana 
qoplag'ichini yon tomonidan telsonga qadar kesing. Telsonga 
yetgandan  keyin  qorin qismining  oxirida  yelka  tomonidan 
qirqishni  ko'ndalang  davom  ettiring.  Shundan  keyin 
qisqichbaqani 
vannachaga 
to’g ’nag’ich 
yordamida 
joylashtirib,  uning kesilgan  tana  qoplag’ichini  olib  tashlang. 
Buning  uchun  terining  kesilgan  qismini  eng  oxirgi 
segmentdan  boshlab  qisqich  yordamida  ajratib  oling. 
Boshko’krak  qalqonining  keyingi  qismidan  sekin  ko’tarib, 
'  uning 
ostidagi 
muskullami 
qaychi  bilan 
qirqing.
Qisqichbaqaning  xitin  qoplag’ichi  olingach,  uning  ostida 
yupqa  parda-gipoderma  ko’rinadi.  Uni  ham  kesib  olib 
tashlagandan 
keyin 
qisqichbaqaning 
ichki 
organlari 
tuzilishini  o’rganishga  kirishing.  Eng  avvalo,  qisqichba- 
qaning yelka  tomonidagi yuragini kuzating, so’ngra tananing 
oldingi va orqa tomonlariga yo’nalgan qon tomirlariga e'tibor 
bering.  Jabra  qopqog’ini  biroz  qirqib,  uning  ostidagi  jabra 
tolalarining  tuzilishini  o’rganing.  Asosiy jabralar joylashgan 
oyoqlardan birini  ajratib olib buyum oynasiga qo’ying, so’ng 
esa jabra  tolalaridan  birini  olib  binokulyar  orqali  kuzating. 
Ovqat  hazm  qilish  sistemasini  o ’rganish  uchun  uni  ajratib 
olish  lozim.  Buning  uchun  oshqozon  atrofidagi  muskullami 
kesib,  uning  ostki  tomonidan  qaychi  bilan  qirqish  kerak 
bo’Iadi.  Oshqozonning  kardiai  bo’limini  ochib,  ichidagi
158
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

xitindan 
iborat 
«tishcha»lariga  e'tibor  bering.  Nerv 
sistemasini  ko’rish  uchun  oldin  o’rganilgan  hamma  ichki 
organlar olib tashlangandan  so’ng qorin nerv zanjirini ko’rish 
mumkin.