O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti a. Sh. Xurramov umurtqasizlar zoologiyasidan

50-rasm. Baqachanoq-Anadontaning ichki tuzilishi
1-chig’anoq  cheti;  2-mantiya  cheti;  3-pedal  gangliy;  4-og’iz;  5-oldingi 
tutashtiruvchi  muskul;  6-tserebral  gangliy;  7-oshqozon;  8-jigar;  9-ichak; 
10-yurak  oldi  bo'shlig'i;  11-yurak  qorinchasidan  o'tgan  orqa  ichak; 
12-yurak  old  boMmasi;  13-qorincha;  14-buyrak;  15-orqa  tutashtiruvchi 
muskul;  16-anal  teshigi;  17-chiqarish  sifoni;  18-kirish  sifoni;  19-vistseral 
gangliy; 20-jabra;  21-jinsiy bez.
149
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Nafas  olish  organlari  jabraiardan  iborat  bo’lib,  ular 
raantiya  bo’shlig'ida, 
ya'ni 
oyog'ining 
ikki 
yonida 
joylashgan. Jabralarda gaziar almashinuvi jarayoni kechadi.
Tishsizning qon aylanish sistemasi ochiq tipda boTib, bu 
sistemasi  yurak  va  qon  tomirlaridan  iborat.  Yurak  tananing 
yelka  tomonida, ya'ni yurak oldi xaltasida joylashgan.  Yurak 
bitta  qorincha  va  ikkita  boTmachadan  iborat.  Yurak 
qorinchasidan  oldingi  va  orqa  tomonlarga  aortalar  chiqadi. 
Qon  aortadan  arteriyalarga  o’tib,  kapillyarlar  yordamida 
butun tanaga tarqaladi.  Karbonat  angidrid bilan boyigan qon 
lakunlardan o ’tib,  venalar orqali jabraga keladi va oksidlanib 
yurakning  boTmachalariga,  undan  yurak  qorinchalariga 
o’tadi va aortalar orqali yana tanaga tarqaladi
Nerv  sistemasi  uch  juft  (bosh,  oyoq,  vitseral)  nerv 
tugunlaridan  iborat  boTib,  ular  nerv  tolalari  bilan  o ’zaro 
tutashgan  boTadi.  Ayiruv  sistemasi  bir  juft  buyrak 
(tanasining  keyingi  ikki  yonida  joylashgan)  va  uning 
elementlaridan  tashkil  topgan.  Tishsiz  mollyuskasi  ayrim 
‘  jinsli hayvon hisoblanadi.
Ishning  bajarUishi:  tirik  tishsizni  suvli  akvariumga 
solib  kuzating.  Muskulli  oyoqning  harakatiga  diqqat  qiling, 
sifonlardan  suvning  kirishi  va  chiqishini  kuzating.  Buning 
uchun akvariumdagi tishsizning orqa tomoniga birorta rangli 
eritma (tush,  yoki karmin) tomizing.  Rangli eritmani sifonlar 
orqali  kirishi  va  chiqishini  aniqlang.  Mollyuskaning  ichki 
tuzilishini  o’rganish  uchun  chig’anoq  pallalari  orasiga  issiq 
suv  qo'ying.  Keyin  jarrohlik  pichog'ini  tishsiz  chig’anog'i 
pallalari  orasiga  tiqib,  yopishuv  muskullarini  kesing. 
Yorilgan  mollyuskani  vannachaga  solib  ichki  organlarini 
kuzating.
Topshiriqlarga javob bering va bilimingizni baholang
1.  Baqachanoqning  gavda bo'limlari?
150
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A.  Bosh,  tana;  B.  Tana,  oyoq;  S.  Bosh,  oyoq;  D.  Qorin, 
oyoq;
2.  Ikki  pallali  mollyuskalaming hozirgacha qancha turi fanga 
ma'Ium?
A. 5000;  B.  10000; S.  15000;  D. 20000;
3. Ikki pallalilarning lichinkasi nima deb ataladi?
A. Mirasidiy;  B. Onkosfera;  S. Serkariya; D. Troxofora;
4. Boshoyoqlilarning gavdasi necha bo'Iimdan iborat?
A.  Bosh  va  oyoq;  B.  Bosh  va  tana;  S.  Tana  va  oyoq; 
D. Tana va bosh;
5. Boshoyoqlilar tuxumlarini qayerga qo'yadi?
A.  Mantiya  bo'shlig'ida  saqlaydi;  B.  Toshlar  osti  va 
substratlarga  qo'yadi;  S.  Toshlarning  ustiga  qo'yadi; 
D.Tuxum qo'yib ko'paymaydi;
6. Boshoyoqli mollyuskalar sinfming lotincha nomi qanday? 
A. Cephalopoda; B. Loricata; S. Gastropoda; D. Bivalvia;
7. Qorinoyoqli mollyuskalar sinfining lotincha nomi qanday? 
A. Bivalvia; B. Loricata; S. Cephalopoda; D. Gastropoda;
8. Boshoyoqli mollyuskalar yuragi tuzilishi qanday?
A.  Qopchasimon  kamerali;  B.  Naysimon  kamerasiz;
S.  Qopchasimon kamerasiz; D. Naysimon ko’p kamerali;
9. Qaysi lichinka oddiy tishsiz uchun xos?
A. Troxofora; B.Veliger; S. Gloxidiy; D.Planula;
10. Oddiy tishsiz qanday usulda oziqlanadi?
A. Yirtqichlik; B. Biofiltrlik; S. Parazit; D. Avtotrof;
11.  Mollyuskalaming  ichki  organlarining  qaysi  qismi 
perikardiy deyiladi?
A.Yurak  oldi  xaltasi;  B.  Mantiya  bo’shlig’i;  S.  Jabra 
bo’shlig’i; D. Oldingi ichak;
151
www.ziyouz.com kutubxonasi

---