O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti a. Sh. Xurramov umurtqasizlar zoologiyasidan

66-rasm. Qora suvarakning traxeya sistemasi 
1-traxeya stvollari; 2-stigmalar; 3-oshqozon; 4-pilorik o'simtalar; 5-o’rta 
ichak; 6-orqa ichak.
Halqum  usti  nerv  tuguni  yoki  bosh  miya uch  boMimdan 
iborat.  Oldingi  boMimi-protoserebrum,  o’rta-deytoserebrum 
va orqa boMim-tritoserebrum.
Asosan  uch jufit  traxeya  naychalari  bo’lib,  ular tananing 
yon tomonida, yelka  qismida va qorin tomonida joylashgan. 
Asosiy  traxeya  naychalari  shoxlanib,  mayda tarmoqlarga va 
juda  ingichka  traxeollarga  boMinadi.  Bulaming  naychali 
o’simtalari  to’qimalar  va  hujayralargacha  kirib  boradi.  Ular 
orqali  to’qimalarga  kislorod  kirib,  karbonat  angidrid 
chiqariladi.  Traxeya  naychalari  nafas  olish  teshiklari- 
stigmalar  orqali  tashqi  muhit  bilan  bogMangan  boMib,  ular 
qorin  qismida  joylashgan.  Suvarakning  traxeya  sistemasi 
gazlar almashinishini ta'minlaydi.
g)  Suvarakning  ayiruv  organlari  sistemasi  uning  o'rta 
ichagi  bilan  orqa  ichagining  tutashgan  joyiga  kelib 
qo'shiladigan uzun ipsimon-malpigi naychalaridan iborat.  Bu 
naychalaming erkin uchi berk, soni 80-100 tagacha boMadi.
183
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Malpigi  naychalari  asosiy  ayiruv  organlari  bo’lib,  hasharot 
tanasidan  ichak  bo’shlig'iga  moddalar  almashinuvida 
ajralgan chiqindi  suyuqliklarni chiqarish uchun xizmat qiladi. 
Yog’  tanachalari ham ayiruv jarayonida ishtirok etadi.
d)  Suvarakning  markaziy  nerv  sistemasi  xalqum  usti, 
xalqum  osti  nerv  tugunlari  hamda  qorin  nerv  zanjiridan 
tashkil topgan (67-rasm).