O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti san’atshunoslik fakulteti tasdiqlayman

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
SAN’ATSHUNOSLIK FAKULTETI

Tasdiqlayman
________________ fakulteti
Dekani ___________________ “________”
“____” ____________ 2022 yil

Musiqa ta’lim yonalishi __-bosqich ___-guruh

talabasi_____________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
mavzusida yozgan
KURS ISHI

Ilmiy rahbar____________

Termiz 2022
MAVZU: O'ZBEKISTON XOR MUSIQASI SAN'ATI

MUNDARIJA:
I. KIRISH…………………………………………………………………….3
I BOB. O'ZBEKISTONDA XOR MADANIYATI
1.1 . Shaxs kamolotida musiqa tarbiyasining ahamiyati……………………….5
1.2. Havaskor xor madaniyatini rivojlantirish…………………………………9
II BOB. O‘ZBEKISTONDA XOR MADANIYATINING BOSHLANISHI VA RIVOJLANISHI
2.1. Professional xor sanʼatining rivojlanishi ………………………………..14
2.2. Kasbiy xor san'ati rivojlanishining bosqichlari………………………….24
XULOSA…………………………………………………………………….36
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……...…………………………38

KIRISH:
Oʻtmishda Soʻgʻd davlatida professional xor boʻlgan boʻlsa, arablar istilosidan keyin bu sanʼat rivojlanmagan. Oʻzbek musiqasining monodik asosi boʻlganligi sababli koʻp ovozli xor ijrochiligi koʻp asrlar davomida amalda qoʻllanilmagan va professional yakkaxon ijro shakli saqlanib qolgan. Koʻp ovozli xor dastlab musiqali drama va komediyalarda xalq musiqasini xorga moslashtirgan holda qoʻllanilgan. S. Vasilyenko va M. Ashrafi "Bo'ron", Koʻp ovozli oʻzbek xor ijrochiligining rivojlanishida R.Glier va T.Sodiqovning “Layli va Majnun” kabi ilk operalari muhim rol oʻynadi. Qadimdan barcha xalqlarning mehnat faoliyatini, orzu-umidlarini ifodalash uchun qo‘shiq kuylashdan foydalanilgan. Qo‘shiqlar avloddan-avlodga og‘zaki o‘tib kelgan. O‘zbekistonda erkaklar, ayollar va bolalar birgalikda qo‘shiq aytish an’analariga ega. Masalan , turli marosim va bayramlarda , Ramazon oyida bolalar qo'shiq aytadilar yoki kattalar zikr, motam qo'shiqlarini aytadilar. Guruh bo‘lib ijro etilgan bolalar qo‘shiqlari: “Boychechak”, “Quyosh chiqdi”, “Laylak keldi”. Navro‘z bayramlarida o‘g‘il-qizlarning kuy-qo‘shig‘i, to‘y-hashamlarda kuy-qo‘shiq, yallalar xorda ijro etildi. Shashmaqomning vokal qismidagi qo‘shiqlar ham jamoa bo‘lib kuylangan. Katta qoʻshiqlarni ham 3-4 kishi ijro etgan (bu ham xor ijrosi). Yuqoridagi ishlar bir ovozdan bajarildi. Xalq qoʻshiqlari (yor-yor, yalla, hashar, 5 ta qarsak, lapar, katta qoʻshiq) va maqom (tarona, ufor, naqsh) qismlari jamoa boʻlib kuylandi.

Musiqa madaniy hayotimizda keng o‘rin egallagan, inson shaxsini shakllantirishda muhim o‘rin tutadigan san’at turidir. Miloddan avvalgi IV asrdayoq yunon Platon shunday degan edi:faylasufi uning shogirdi Aristotel (Platon) bu fikrni to‘liq ishonch bilan qo‘llab-quvvatlaydi. – Musiqa inson qalbining ma’naviy tomoniga ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatadi , shuning uchun ham u yoshlar tarbiyasiga ta’sir qiladi. Milliy madaniyatimizning ajdodi Abu-Nasr Forobiy musiqaning shaxs shakllanishiga aniq ta’sirini quyidagicha ta’riflaydi: yetuklarni tartibga soladi, kamolga yetkazadi , mutanosiblikni saqlaydi. Bu ilm tana salomatligi uchun ham foydalidir ».
Musiqa inson ruhiyati va ongining kamolotiga beqiyos ta’sir ko‘rsatadi. Darvin umrining oxirida xotirasi va fikrlash qobiliyati pasayganidan shikoyat qildi. Binobarin, musiqa ta’limining asosiy maqsadi o’quvchilarda inson ma’naviy madaniyatining ajralmas qismi bo’lgan musiqa madaniyatini shakllantirishdan iborat.
Axloqiy poklik, san'at va hayotga estetik munosabatda bo'lish aqliy va jismoniy rivojlanishning uyg'un uyg'unligi shaxsning har tomonlama rivojlanishining muhim shartlaridir. Bu ezgu maqsadni amalga oshirishda bolalarning musiqa ta’limini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish katta ahamiyatga ega.
Kurs ishi maqsadi. Barkamol avlodni yuksak ma'naviyat ruhida tarbiyalashda o`zbek musiqa madaniyatida bastakorlar ijodidan kengroq tanishtirishdan iboratdir.