O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
- rasm. Kontsentrik o’tkazuvchi bog’lamlar: 
A – amfivazal bog’lam; B – amfikribral bog’lam. 
1 - floema, 2 - ksilema, 3 – asosiy parenxima. 
 

---

 
39 
 
- rasm. Gulsafsar ildizidagi radial o’tkazuvchi bog’lam 
2. Bikollaterial yoki ikki yonli boylamlar. Bunday turda lubning ikki bo’lagi, ya’ni ichki va tashqi 
lublar  ksilema  bilan  chegaralanadi.  Bikollaterial  boylamlar  gulli  o’simliklar  poyasida  kollaterial 
turga  nisbatan  kam  uchraydi.  Ularni  qovoqdoshlar,  ituzumdoshlar,  qo’ng’iroqguldoshlar  va 
astradoshlar kabi oila vakillarida uchratiladi. 
 
3. Kontsentrik yoki halqali boylamlar. Bunda yog’ochlik halqa tarzida lub yoki aksincha, lub 
yog’ochlik o’rab oladi. Shunga ko’ra, amfivazal boylamlar va amfikribral boylamlar farq qilinadi. 
Halqali  boylamlar  bir  pallali  o’simliklarning  yer  ostki  organlarida  va  bir  pallali  daraxtsimon 
o’simliklarning ikkilamchi o’sishida kuzatiladi. 
 
4. Radial yoki shu’lasimon boylamlar. Lub va yog’ochliklar har xil radiusda joylashib, ular 
bir–birlari  bilan  bevosita  chegaralanib  turmaydi.  Ularni  parenxima  to’qimasi  ajratib  turadi.  Radial 
boylamlar  bir  pallali  o’simliklarning  ildizlarida  va  ikki  pallalilarning  birlamchi  tuzilishida  hosil 
bo’ladi. Bir o’tkazuvchi boylamlar tarkibiga hosil qiluvchi to’qima kambiy ham kiradi. U lub bilan 
yog’ochlik orasidan joy oladi. Bunday boylamlar ochiq boylamlar deb atalib, kambiysiz boylamlar 
yopiq  hisoblanadi.  Ochiq  boylamlar  ikki    pallali  o’simliklar  uchun,  yopiq  boylamlar  bir  pallali 
o’simliklar uchun xosdir.  
 
Savollar: 
O’tkazuvchi to’qimalar orqali qanday moddalr xarakatlanadi? 
Ksilema kompleks to’qima ekanligini isbotlang? 
Floema tarkibida qanday to’qimalar qatnashadi?  
Birlamchi va ikkilamchi ksilema va floemalar qanday belgilar asosida ajratiladi? 
O’tkazuvchi nay–tola boylamlar o’simlik organlarida qanday ahamiyatga ega? 
O’tkazuvchi nay–tola boylamlarining xillari?