O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

-rasm. Bargning ichki tuzilishi. 1,2- ustki va ostki epiderma; 3- ustunsimoe hujayralar; 4-
bulutsimon hujayralar; 5 – barg og’izchalari; 6- kutikula; 7- o’tkazuvchi bog’lam. 
Ko’pchilik  o’simliklar  ustunsimon      parenximasi      ostida  voronkasimon  shakldagi  yig’uvchi 
hujayralar bo’ladi.  Ular  keng qismi  bilan ustunsimon  to’qima hujayralariga  yondoshib joylashadi. 
Ularning vazifasi fotosintezda ustunsimon to’qima hujayralarida hosil bo’lgan organik moddalarni 

---

 
55 
qabul  qilish  va  uni  bargning  o’tkazuvchi  bog’lamlariga  o’tkazishdan  iboratBargni  ko’ndalang 
kesimida  tomirlari  ustki  va  pastki  tomondan  epidermis  bilan  qoplanganligini,  uning  ostida  esa 
kollenxima  hujayralari  joylashganligini  ko’rish  mumkin.  Tolalarning  ma’lum  qismini  asosiy 
parenxima hujayralari egallagan bo’lib, ular orasida ayrim tolali naychalar bog’lami bo’ladi. Uning 
yuqori  qismi  yog’ochlik  hujayralaridan,  pastki  qismi  esa  lub  elementlaridan  iborat  bo’ladi. 
Bog’lamlar poyada qanday joylashsa, barg tomirla-rida ham xuddi shunday joylashadi. 
Bog’lamlarning  eng ko’pi bargning asosida bo’lib, barg uchiga tomon esa maydalashib boradi va 
nihoyat  barg  plastinkasining  eng  chetiga  yog’ochlikning  bittagina  naychasi  yetib  boradi.  Shu 
sababli  suv  naycha  bo’ylab  barg  plastinkasining  eng  chetigacha  yetib  boradi,  etning  naycha 
atrofidagi  cho’zinchoq  hujayralari  esa  fotosintez  mahsulotlarini  bargning  eng  uchidan  boshqa 
qismlariga oqib borishini ta’minlaydi. 
Bir  pallali  o’simliklar  bargining  mexanik  to’qimalari  sklerenximadan,  ikki  pallali  o’simliklar 
barginiki  esa  kollenxima  va  tosh  hujayralaridan  iborat.  Mexanik  to’qimalar  naychalar  bog’lami 
bilan birgalikda joylashib ularni pishiq qilsa, tosh hujayralar barg bandi va tomirlarini qattiq qiladi. 
Mezofill,  odatdagi  dorzoventral  tuzilishli  barglar  morfologik  va  fisman  fiziologik  tomonidan  farq 
qiluvchi  ikki  turdagi  palisad  yoki  ustunsimon  va  bulutsimon  to’qimalardan  tashkil  topadi.  Palisad 
parenxima  mezofillning  faol  fotosintez  jarayonini  amalga  oshiruvchi  to’qimasidar.  Ko’pchilik 
o’simliklarda  u  bir  favatli  bo’lib,  ikki  va  ko’p  qavatlilari  ham  uchrab  turadi.  Palisad  to’qimaning  
ko’p  qavatligi  o’simlikning  yorug’sevarlik  belgisi  hisoblanadi.  Butulsimon  parenxima  nisbatan 
dumaloq  va  ko’p  sondagi  hujayra  oraliqlariga  ega.  Hujayrada  xloroplastlar  soni  ham  kamroq. 
Bargdagi  o’tkazuvchi  boylamlar  yopiq  kollaterial  turdadir.  Ba’zan  ikki  pallali  o’simliklarning 
asosiy  tomirlarida  floema  bilan  ksilema  o’rtasida  kambiy  uchraydi,  ammo  u  faollik  ko’rsatmaydi. 
Ksilema boylamlari bargning ustki tomoniga, floema boylamlari esa ostki tomonga qaragan bo’ladi.