O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruv fakul’teti sport boshqaruvi kafedrasi jismoniy tarbiyа gigienasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Chidamlilik, u ѐki bu sport turida o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Masalan stayer yengil atletikachilar (ѐki chang‘ida yuguruvchilar) uzoq masofalarga yugurishda ancha katta chidamlilikka egadirlar; shu vaqtning o‘zida, yengil atletikachilar og‘irliklarni ko‘tarishda og‘ir atletikachilarga nisbatan chidamliligi past. Stayer yengil atletikachilarda mushak faoliyati aerob rejimda sodir bo‘ladi, og‘ir atletikachilarda esa – anaerob sharoitlarga yaqin rejimda sodir bo‘ladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, chidamlilikka yo‘naltirilgan ish (masalan, uzoq masofalarga yugurish, kross va b.) kuchni rivojlantirishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi va, aksincha, kuchga qaratilgan trenirovkalar (shtanga, toshlar ko‘tarish va b.) stayer yuguruvchilarda chidamlilikni rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Har xil sport turlarida maxsus chidamlilik turli usullar bilan ishlab chiqiladi. Masalan, og‘ir atletikachining maxsus chidamliligi trenirovka paytida shtanga ko‘tarishlari sonini oshirish hisobiga rivojlantiriladi.
Muntazam trenirovkalar ta’siri ostida chidamlilik kuchga nisbatan va, ayniqsa chaqqonlikka nisbatan ko‘nroq miqdorda ortadi.
Egiluvchanlikni rivojlantirish – bo‘g‘imlardagi egiluvchanlik, ѐki harakatchanlik – ko‘pchilik sport turlarida jismoniy tayѐrgarlikning muhim komponenti hisoblanadi, ayniqsa sport gimnastikasida, akrobatikada. Egiluvchanlikni, odamning katta ѐki kichik kattalikdagi amplitudalar chegarasida harakatlarni bajarish qobiliyati sifatida belgilashadi.
Bo‘g‘imlarning ѐmon harakatlanishi, ko‘p holatlarda, mushaklarning kuchli, tez qisqarishini qiyinlashtiradi. Agar, katta amplitudada harakatlanish imkoniyati bo‘lsa, demak antogonist–mushaklar oson cho‘ziladi va kuchli agonistlarga kamroq qarshilik ko‘rsatadilar, agonistlarning qisqarishi mashqlarni bajarishni ta’minlaydi. Boshqa jismoniy sifatlar kabi, egiluvchanlikni rivojlantirish sport turi, ѐshi, jinsi va gavdaning tuzilishi talablaridan kelib chiqqan holda o‘zining xususiyatlariga ega. Sportning har bir turida, sportchi egiluvchanlikni rivojlantirishi uchun maxsus mashqlar majmuasini muntazam bajaradi. Mushak kuchining ortishi bilan bo‘g‘imlardagi harakatchanlik ancha pasayadi. Yosh atletlarda, odatda, egiluvchanlik ko‘rsatkichlari ancha yuqori bo‘ladi. Yosh kattalashgan sari, egiluvchanlik pasayadi, ayniqsa, og‘ir atletikachilarda umurtqa pog‘onasiga kuchli kompression og‘irlikni tushishi hisobiga. Bundan tashqari, egiluvchanlikka va uni rivojlantirishga nasliy (genetik) moyillik ancha kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Egiluvchanlikni barchada ham rivojlantirib bo‘lmaydi. Shu tufayli, sport seksiyalariga (gimnastika, akrobatika va b.) bolalarni tanlashda egiluvchanlik qobiliyatiga e’tibor beriladi. Egiluvchanlikni har doim ham rivojlantirish imkoni bo‘lmaydi, zo‘raki variantda rivojlantirganda esa, bo‘g‘imlarning turli kasalliklari kelib chiqadi.