O’zbеkiston Rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi Tеrmiz davlat univеrsitеti Texnika fakulteti

9.2.Avtopoezdlar, tirkama va yarim tirkamalarning turlariva ulardan unumli foydalanish 
yo’llari 
Agar avtomobil yaxshi yo’l sharoitida ishlatilsa, ko’pincha dvigatel quvatidan to’la 
foydalanilmaydi. Tirkama va yarim tirkamadan foydalanish avtomobillarning ish unumdorligini 
oshiradi va transport ishlarining tannarxini kamaytiradi. Shuning uchun yuklarni tashishda 
avtopoezdlardan keng foydalaniladi. Avtopoezdlardan foydalanish quyidagi afzalliklarga ega: 1) 
o’qqa tushayotgan og’irlik kam; 2) ortiqcha quvvatdan birmuncha to’la foydalaniladi; 3) 

---

82 
avtomobil unumdorligi yakka avtomobilga nisbatan ikki va undan ko’p marta ortiq; 4) bir tonna 
tashiladigan yukka sarflanadigan yonilg’i sarfi 20...30 foiz kam; 5) idish (tara) koeffisienti (o’z 
og’irliginingyuk ko’tarishiga nisbatan) va harakatlanuvchi qo’shilmaning narxi kam; 6) o’qqa 
tushayotgan og’irlik o’qlar soni ortishi bilan kamayadi.
Katta samaradorlikka tyagach va yarim tirkamalar tarkibidagi bir-biriga tirkalgan 
avtopoezdlardan foydalanilganda erishiladi, chunki bu holda yuk tashishda foydalanish 
koeffisientini oshirish, yuklash va tushirishni qisqartirish hamda almashinib ishlovchi yarim 
tirkmalardan foydalanish bilan yuk tashish unumdorligi oshiriladi. Shu bilan birga yarim 
tirkamali avtombil–tyagachlar (avtopoezdlar) o’ta chidamli o’tuvchan bo’lib, tarkibida 
qo’shilma avtomobil umumiy uzunligi bo’yicha katta o’lchamlarga ega avtopoezdlarga nisbatan 
yuqori o’tuvchanlik xususiyati bilan farqlanadi.