O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

 
Yuqumli kasalliklar haqida 
Inson organizmida uchraydigan ko'plab kasalliklarning kelib chiqishi 
sabablaridan biri kasallik tarqatuvchi mikroblardir. Ular organizmga kirib olgach 
infeksion jarayon boshlanadi. Bu jarayonning kuchayishiga atrof-muhit sharoiti 
sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Infeksion jarayon kasallikning klinik belgilari rivojining 
bo'lmasdan yoki aksincha yuqumli kasalikning kuchayishi bilan o'tishi mumkin. 
Infeksion (yuqumli) kasaliklar odam organizmiga turli mikroorganizmlar 
(bakteriyalar, viruslar, zamburug' sporalari, sodda hayvonlar) kirib olishi bilan 
bog'liq. Ularning umumiy xususiyati kasal odamdan sog'lom odamga yuqishi 
hisoblanadi. Kasallik tarqatuvchi manba kasal odam, sog'aya boshlagan bemor, 
(hali ular mikroblarni tarqatayotgan bo'ladi) yoki sog'lom odam bo'lishi 
mumkin-ular virus yoki bakteriya tashuvchi deyladi. 
Yuqumli kasaliklar hayvonlar orqali yuqish mumkin (m-n: itlar quturishi, 
qoramollar kuydirgini, kemiruvchilar o'lat, vabo, tulyarsmiyani, tashiydi). 
Qo'zg'atuchilar bevosita aloqa bo'lganda ham o'tadi, m-n bemor foydalangan 
narsa, suv, ovqat orqali, havo-tomchi orqali; yo'talganda, aksa urganda 
gapirganda tupuk sachraganda (gripp, qizamiq, bo'g'ma), hasharotlar 
orqali(ensefalit, bezgak) va boshqa yo'llar orqali yuqishi mumkin.
Ayniqsa, keyingi davrda OITS kasalligi keng tarqaldiki, bu juda xafli holatni 
yuzaga keltirishi mumkin. OITS virusi 1981 yilda AQShda topilgan. Aslida bu 
kasallik 1960 yillarda Afrikada paydo bo'lib, keyin boshqa mamlakatlarga 
tarqalgan. OITS virusi qonga kirib olgach, insonda turli infeksiyalarga qarshi 
kurashadigan T-limfositlari ichiga kiradi va uni halok qiladi. OITS virusi 80% 
holda jinsiy aloqada, 15% qonda tozalanmagan igna orqali (narkomaniyada), 3% 
qon orqali yuqmoqda. 
1990 yilda OITSga 300 mingga yaqin odam chalingan, virus yuqqanlar 6 
mlnga yetgan. 197dan ortiq mamlakatda qayd etilgan. O'zbekistolnda 20 dan 
ortiq (1990yil 17ta)(4 tasi shu yerlik) holat qayd etilgan. 

---

131 
OITS ni davolashda qo'llaniladigan dori-darmon hali yaratilgani yo'q. 
OITSga chalingan odam boshqa kasalliklarga beriluvchan bo'lib qoladi, shu 
kasalliklardan holok bo'ladi. 
Yuqumli kasalliklar o'ziga xos davrlarni o'tkazishga majbur bo'ladi.