O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

tg
ctg
ctg
k


             (2.7) 
ya'ni, asosiy burchaklarni bo‘ylama va ko‘ndalang kesuvchi tekislikdagi 
burchaklar funksiyasi sifatida tasavvur etilsa, (2.5) – (2.7) tengliklarni g va 
α
 larga 
muvofiq yechish mumkin: 
burchaklar funksiyasi sifatida tasavvur etilsa, (2.5) - (2.7) tengliklarni g va 
α
 
larga muvofiq yechish mumkin: 

tg




sin
cos
6
k
tg
tg


,                (2.8) 





sin
cos
б
k
tg
tg
tg


,                (2.8
.
) 





sin
cos
k
б
tg
ctg
ctg


,          (2.9) 





sin
cos
б
k
ctg
ctg
tg


.          (2.10) 
Keskichning  burchak  o‘lchamlarini  va  ishchi  yuzalarining  shakllarini  
tanlash  uchun
 
har  qaysi  burchakning  vazifasini  aniqlab  olish  hamda  kesish 
jarayoniga  uning  ta'sir  etshini  tushunib  olish  kerak.  Shu  bilan  birga  keskich  va 
xomaki materialini va ishlov berish sharoitini hisobga olish shart. 

---

83 
 
Harakat  yo‘nalishiga  nisbatan  keskich  shakli  va  oldingi  yuzasi  joylashishi 
qirindi hosil bo‘lish jarayoniga hal qiluvchi ta'sir etadi. Oldingi burchak ortishi 
bilan kesish kuchi va qirindining  deformatsiyalanish darajasi kamayadi hamda
 
ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori kamayadi. Bu keskichning turg‘unligiga ijobiy 
ta'sir qiladi. Ammo, oldingi burchakning o‘sishi bilan o‘tkirlik burchagi kamayadi, 
bu  bilan  keskichning  kesuvchi  tiglarini  mustahkamligi  va  kesuvchi  qirradan 
issiqlikni olib chiqib ketish imkoniyati pasayadi. 
Amaliyotda qo‘llaniladigan keskichlarning oldingi yuzalarining shakllari 4 
xil bo‘ladi (2.6-rasm). Keskichiing oldingi  yuzalarini charxlash, kesuvchi 
asbobning kesuvchi qirrasini bir muncha mustahkam bo‘lshini ta'minlaydi. 
 
2.6-rasm. Keskich.lar oldingi yuzalarining shakllari: 
 
1
 
- yassi musbat oldingi burchakli; 2- faskali va yassi manfiy burchakli; 3- 
faskali radiusli; 4- yassi manfiy oldingi burchakli. 
Plandagi  oldingi  burchak  tezkesar  keskichlar  uchun 
γ
Φ
    қ  0...5°,  qattiq 
qotishmadan  tayyorlangan  keskichlar  uchun 
γ
  Φ
    қ-5
0
...10
0
  qilib  qabul  qilnadi. 
Silindr  bo‘yicha  (R  radiusli)  oldingi  yuzani  charxlashda  oldingi  burchak 

---

84 
 
kattalashadi,  natijada  qirindini  kesib  tashlash  yengillashadi.  Bunda  keskichning 
kesimi ko‘zga ko‘rinarli darajada kamaymaydi. Oldingi yuza tezkesar keskichlarda  
1, 2 va 3
 
shakllar bo‘yicha, qattiq qotishmali va mineralokeramik keskichlar bilan 
po‘latga ishlov berishda 2,3 va 4 shakllar bo‘yicha, cho‘yanga ishlov berishda  1  
shakl bo‘yicha charxlanadi. 
Tezkesar  kesuvchi  asbob  yordamida  po‘latga  ishlov  berishda    oldingi 
burchak qiymati quyidagi jadvalga binoan qabul  qilinadi.     
2.1-jadval. 
Po‘latning 
qattiqlik guruhi 
Cho‘zilishdagi mustahkamlik 
chegarasi 
в

kgk/mm
2 
Oldingi burchak 

, 
grad. 
Yumshoq 
50 
25 
O‘rta qattiqlikda 
50-80 
18 
Qattiq 
80-120 
12 
 
Tezkesar po‘latdan tayyorlangan o‘tuvchi keskichlarning oldingi burchagi 

q 25
0.
...30
0  
bo‘ladi.  Qattiq  qotishmali  va  mineralokeramik  plastinkani  keskichlarning  oldingi  burchagi 
tezkesar  keskichlarning  oldingi  burchagiga  qaraganda  taxminan  5
0
  ga  kichik  bo‘ladi.  Qattiq 
po‘latlarga  (
в

>  80  kgs/mm
2
)  ishlov  berish  uchun  qattiq  qotishmali  va  mineralokeramik 
plastinkali keskichlarning oldingi burchagi  manfiy qiymatda charxlanadi: