O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

 
1.3. Texnologik jarayonlarni loyihalashni umumiy prinsiplari 
 
Kesuvchi va o‘lchov asboblarini tayyorlashning texnologik jarayonini ishlab 
chiqish quyidagi etaplarni o‘z ichiga oladi: 
1.
 
Yillik ishlab chiqarish hajmiga qarab, ishlab chiqarish turi, maxsulot turi 
(masalan,  parma),  mahsulot  tiplari  (masalan,  silindrik  quyruqli  parma,  konus 
quyruqli parma va h.k.) va o‘lchov tiplari (parma diametrlari), asoslanadi; 
2.
 
Mahsulotning  ishchi  chizmasi  va  unga  bo‘lgan  texnik  talablar 
o‘rganiladi; 
3.
 
Ishlab  chiqarish  ketma-ketligi  tuzilib,  ishlov  berish  usuli  va  jihozlar 
tanlanadi; 
4.
 
Mahsulotni o‘rnatib, unga ishlov berish uchun baza tanlash; 
5.
 
Operatsion  o‘lcham  va  dopusklarni,  umumiy  qo‘yimni  aniqlash, 
zagotovka ko‘rinishi va o‘lchamini tanlash va zagotovka massasini hisoblash; 
6.
 
Marshrutli yoki operatsion texnologik kartalarni loyihalash; 
7.
 
Jihozlarni oxirgi tanlash; kesuvchi va o‘lchov asboblarini va moslamani 
tanlash; 
8.
 
Texnik normallash; 
9.
 
Normal va maxsus asboblar va moslamalar uchun vedomostlar tuzish; 
10.
 
Maxsus  kesuvchi  va  o‘lchov  asboblari,  pribor  va  moslamalarni 
loyihalash; 
11.
 
Texnik nazorat jarayonini loyihalash. 
Ishlov berish rejasining shakli 1 – jadvalda ko‘rsatilgan. Unda operatsiyalar 
nomeri,  ishlov  berish  rejasining  mazmuni,  jihozlar,  erishiladigan  yuza  g‘adir-
budirligi, operatsion o‘lchamlarga bo‘lgan dopusklar berilgan.  
Ishlov berish rejasi 

---

23 
 
1.1-jadval. 
Operatsiyalar 
nomeri № 
Operatsiya 
mazmuni 
Erishiladigan 
yuza g‘adir-
budirligi 
Operatsion 
o‘lchamlar 
dopuski 
Jihozlar (nomi, 
modeli, texnik 
tavsiflari) 
1 
2 
3 
4 
5 
 
 
 
 
 
 
Texnologik  jarayonni  ishlab  chiqarishdan  oldin  ishlab  chiqarish  turini 
asoslash  lozim,  chunki  u  keyinchalik  texnologik  jarayon  strukturasini  aniqlaydi. 
Keyinchalik  texnolog  mahsulot  chizmasini  yaxshilab  o‘rganishi  kerak.  Mahsulot 
chizmasini  o‘rganish,  o‘lchamlarini  tekshirish,  kerakli  qirqim  va  kesimlar  bor-
yo‘qligi,  o‘lchamlarga  bo‘lgan  dopusklar,  yuzalardagi  g‘adir-budirliklar  bor-
yo‘qligini  tekshirishdan  boshlanadi.  Ishchi  chizmada  keltirilgan  yoki  unga 
qo‘shimchada  keltirilgan  texnik  talablarda,  material  haqida,  termik  ishlov  berish 
haqida,  markirovka  ishi  joyi  va  uning  mazmuni  haqida,  ruxsat  etilgan  o‘lchamlar 
og‘ishi  va  h.k.  haqida  ma'lumotlar  bo‘lishi  kerak.  Ishchi  chizmani  tekshirish 
jarayonidagi hamma kamchiliklar va savollarini texnolog, mahsulotni konstruktori 
bilan  maslahatlashib,  kerakli  o‘zgartirishlar  va  qo‘shimchalar  kiritish  haqida 
kelishishi  kerak.  Faqat  undan  keyingina  ishlov  berish  rejasini  tuzishga  kiritiladi. 
Ishlov  berish  rejasi  keyinchalik  marshrutli  yoki  operatsiyalarning  texnologik 
kartasini  ishlab  chiqish  uchun  asos  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Shu  bilan  birga 
operatsiyalar  ketma-ketligini  bir  necha  variantlari  belgilanishi  mumkin.  Keyin 
ishlov  beriladigan  zagotovkani  stanokka  o‘rnatish  va  mahkamlash  uchun  bazalar 
tanlanadi.  Keyinchalik  ishlov  berish  ketma-ketligi  aniqlanib,  unga  asosan  to‘liq 
texnologik  jarayon  ishlab  chiqiladi.  Ishlov  berish  rejasi  tuzib  chiqilgandan  keyin, 
operatsion  qo‘yim  va  dopusklar  va  ishlov  berishga  bo‘lgan  umumiy  qo‘yim 
o‘rnatilib,  so‘rov  adabiyotlarida  berilganlar  bilan  solishtiriladi.  Dastlab  tanlab 
olingan  zagotovka  o‘lchamlari  (diametri  va  uzunligi)  ga  qarab  uning  massasi 
aniqlanadi. 
Kesuvchi  va  o‘lchov  asboblari,  maxsus  moslamalar  va  nazorat  priborlarini 
eskizlarini texnolog tuzib, keyinchalik ularni konstruksiyasini o‘zi ishlab chiqishi 

---

24 
 
yoki  konstruktorga  berishi  mumkin.  Undan  keyin  texnik  normallash  amalga 
oshiriladi.  Kesish  rejimlari  kesuvchi  asbobni  ishlab  chiqarish  korxonalarida 
to‘plangan  ko‘p  yillik  tajriba  asosida  tayinlanadi.  Xulosa  qismida  seriyali,  yirik 
seriyali va ommaviy ishlab chiqarish turlarida texnik nazorat loyihalanadi.