O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi sog`liqni saqlash vazirligi toshkеnt farmatsеvtika instituti

O‘zbekiston dorixonalarida foydalanish uchun tavsiya qilingan yovvoyi holda 
o‘sadigan dorivor o‘simliklar 
O‘simlik nomi 
Yig‘iladigan 
xom ashyosi 
Xar yili yig‘ib 
olish mumkin 
bo‘lgan 
miqdori (tonna) 
Achchiq 
toron 
(suv 
qalampiri) 
(Polygonum 
hydropiper L.) 
o‘t qismi 
3 
Achchiq shuvoq (ermon) (Artemisia absinthium L.) 
o‘t qismi 
50 

---

135 
Bo‘ymadoron (Achilla millefolium L.) 
guli (o‘ti) 
10 
Gazanda (Urtica dioica L.) 
bargi 
1 
Dalachoy (Hypericum perforatum L,) 
o‘t qismi 
10 
Jag‘-jag‘ (Capsella Burza pastoris L.) 
o‘t qismi 
5 
Kiyik o‘ti (Zizphora pedicellata Parij et Vved.) 
o‘t qismi 
20 
Na’matak (Rosa L.) 
mevasi 
50 
Otquloq (Rumex convertus Willet.) 
ildizi mevasi 
0,5 
0,5 
Tog‘rayxon (maydagulli) (Origanum tythanthum) 
Gontsch L.) 
o‘t qismi 
50 
Qirqbo‘g‘im (Equisetum arvense L.) 
o‘t qismi 
5 
Qush toron (Polygonum aviculare L.) 
o‘t qismi 
3 
Shaftoli bargli toron (Polygonum persicaria L.) 
o‘t qismi 
3 
Bu 
jadvalda 
asosan 
ko‘proq 
qo‘llaniladigan 
o‘simliklarning 
ro‘yxati keltirildi. Extiyojga ko‘ra o‘simliklarning bu ro‘yxatini yanada 
kengaytirish mumkin [9,10]. 
7
Ilmiy va xalq tabobatida davolash uchun, yig‘malar tayyorlashda, sachratqi, 
qirqbo‘g‘im, bo‘ymadoron, dalachoy va boshqalar xom ashyosidan foydalanilgan.
Jigar sirrozini davolash uchun dalachoy, bo‘ymadoron, qushtarssh- mavrak,
dastarbosh, moychechak, qariqiz, andiz xom ashyolaridan tayyorlangan 
yig‘malar tavsiya qilingan. Xuddi shunday holat me’da yallig‘lanishi (gastrit), me’da 
yarasi (yazva), xolangit, xoletsistit, pankreatitlarni davolash uchun xududdagi 
yovvoyi holda o‘sadigan o‘simliklarning turlaridan foydalanish mumkin. 
O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan dorivor o‘simliklardan tibbiyotda 
foydalanish uchun tavsiyalar
O‘zbekiston viloyatlari har xil geografik mintaqalarga joylashgani tufayli, 
o‘simliklarni turi va ulardan olinadigan mahsulotni hajmi har xil bo‘lganligi tufayli, 
biz ish jarayonida yig‘ilgan ma’lumotlarimizga suyangan holda 5 ta viloyatni nisbiy 
dorivor o‘simliklarga boy deb chiqardik. Tavsiya etilgan o‘simliklarni o‘sadigan 
erlari va zahiralari aniqlangan. 
Samarqand viloyati (Misol tariqasida)] 
a) G‘arb tumanlarida uchraydigan va yig‘ib olinsa bo‘ladigan dorivor o‘simliklar: 
- bozulbang – Lagochilus inebrians Bge. (qizil kitobda), 
labguldoshlar-Lamiaceae 
- isiriq (garmala) Peganum garmala L., tuyatovondoshlar-Zygophyllaceae 
-oqquray (psoraleya) – Psoralea drupacea Bge., dukkakdoshlar- Fabaceae 
- achchiqmiya (sofora tolstoplodnaya) – Sophora pachycarpa C.A.Mey., 
dukkakdoshlar-Fabaceae 
- bodomcha (mindal) – Amygdalis spinosissima Bge.Mem., ra’noguldoshlar – 
Rosaceae 
B) Janubiy SHarq erlarida uchraydigan dorivor o‘simliklar:
- qizilpoycha (zveroboy sheroxovatыy) – Hypericum scabrum L.

---

136 
- kiyik o‘ti (zizifora svetonosnaya) - Ziziphora pedicellata Pazijet Vved. 
- ermon (polыn)- Artemisia absinthium L. 
- tog‘rayhon - Origanum titthantum Contsch. 
- na’matak har xil turlari – Rosa sp. 
- sariq andiz – Inula grandis Schrenk. 
- qizilmiya - Glycyrrhiza glabra L. 
YUqorida keltirilgan dorivor o‘simliklardan tashqari nam erlarda, bog‘larda, 
soylarda va boshqa dehqonchilik erlarida tarqoq uchraydigan dorivor o‘simliklar 
ro‘yxati: 
Suv qalampiri – 
Polugonum hydropiper L.
Kelin tili (SHaftoli bargli toron) – Polygonum percicaria L. 
Qushtaron - 
Polygonum aviculare L.
Otquloq - Rumex confertus Willd. 
Zubturum – 
Plantago major L. 

---

137