O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi sirdaryo viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va

5- ILOVA

Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish
Domna pechi, pechni qismlari, koloshnik, pechni yordamchi uskunalari, pechni o‘lchamlari, pechdagi fizik jarayon, pechni hajmi, Po‘lat, cho‘yan, konvertor, elektir yoy pechi, cho‘yandan po‘lat olish, S oksidlanish, Si oksidlanish, Mn oksidlanish, R oksidlanish, S oksidlanish.
6- ILOVA

Yangi o’quv materiali bayoni

Ma’lumki cho‘yanlarni domna pechlarida eritilib olinadi.

Domna pechini ichki devorlari o‘tga chidamli shamot g‘ishtidan qurilgan. Ustki qismi Po‘lat listlardan qoplangan. Domna pechlari shaxta tipida bo‘lib, quyidagicha tuzigan. (6-rasm)

Domna pechining asosiy qismlari: koloshnik, shaxta,raspar va gorn.Pechga to‘ldirilgan ruda,yonilg‘i va flyusni shixta deb aytiladi.SHixta pechga porsiyalab tashlanadi, shixtaning har bir porsiyasini kolosh deb yuritiladi.

1- rasMetralo’giya Domna pechining o‘q bo‘yicha kesimi sxemasi.

1-cho‘yan chiqariladigan nov.

2-Havo xaydaydigan teshik –furmalar(bronzadan)

3-SHlak chiqaradigan teshik va nov

4- Suyuq cho‘yan

5- suyuq shlak

6- gazlar chiqib ketadigan kanal

Pechni raspar qismi yaqinida diametri d=150-225 mm truba xalqa o‘rnatilgan bo‘lib, undan pechga 1000-1100⁰ S ga qizitilgan havo keladi havo kauper deb ataluvchi qurilmalarda qizdiriladi

Gorn, zaplechik, raspar va shaxta hajmlarining yig‘indisi pechni foydali hajmi deb aytiladi. Domna pechini asosiy harakterlovchi ko‘rsatgich bu uning foydali hajmidir. Domna pechlarini foydali balandligi deb, solingan shixtani yuqori qismidan, cho‘yan chiqadigan teshikkacha bo‘lgan oraliqqa ayriladi.Koksda ishlaydaigan pechlarning foydali balandligi 30-32 mni Ba’zan 40 metrni tashkil etadi. Foydali hajm 1300 m³ bo‘lgan pechlarda sutkasiga 1800-2000 t chuyan ishlab chiqariladi.

2-rasMetralo’giya Domna pechi va uning yordamchi qurilmalari.

Katta domna pechlarni qurish iqtisodiy jihatdan foydali, chunki olinadigan chuyanni tannarxi kichik chuyanlarnikiga qaraganda 3-4 marta arzon.(7-rasm)

Metallurgiya zavodlarida bir vaqtda ishlovchi bir nechta domna pechlari bo‘lib, ular birin ketin ishlaydilar. Pechni to‘ldirish uchun juda katta hajmdagi yukni domni yuqori qismiga olib chiqib, uni pechga tashlash kerak. Bu juda og‘ir ish bo‘lib, bu ishlar mexanizatsiyalashgan.

Pechga boradigan havoni kauper deb ataladigan qizdirgichlar yordamida bajariladi. Kauper shamot g‘ishtlaridan katak-katak qilib qurilgan va sirti Po‘lat listlar bilan qoplangan minorasimon gumbazli qurilma bo‘lib,diametri d=6-8m, balandligi h=20-40 Metralo’giya Kauper domna pechidan biroz kichikroq bo‘lib, terilgan g‘ishtlar orasida juda ko‘p kanallar hosil bo‘ladi va tozalangan domna gazi bilan qizdiriladi.

Po‘latlardan xalq xo‘jaligida keng ko‘lamda bilan foydalanish va sanoat korxonalarida metall ishlab chiqarishda ularni o‘rni beqiyos.1886 yilda fransuz metallurglari Per va Emil Martenlar tomonidan, yaroqsiz bo‘lgan chiqidilarni cho‘yan bilan birga eritib po‘lat olishni taklif qildilar.

Marten pechlarida qayta ishlovchi shixta materiallarini harakteriga qarab 4 xil jarayon qo‘llaniladi.

Skrap jarayoni asosli va kislotali harakterdagi pechlarda boradi. Bu jarayonda shixta sifatida chushka cho‘yani bilan temir-tersakdan (70% gacha) foydalaniladi.