O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

 
2-§.
Ishsizlik va uning turlari.
Ishsizlik darajasini aniqlash
Mehnatga layoqatli bo'lib, ipmashni xohlagan, lekin ish bilan ta'minlanmaganlar ishsizlar 
deyiladi. Namoyon bo'lish xarakteri va vujudga kelish sabablariga ko'ra ishsizlik 
friksion, tarkibiy, 
siklik, ixtiyoriy, institutsonal, tnxnologik, regional, yashirin va turg'un turlarga bo'linadi.
Friksion ishsizlarga 
ish joyini o'zgartirgan, yangi yashash joyga ko'chib o'tish va ishdan 
bo'shashi munosabati bilan ish izlayotgan, vaqtinchalik mavsumiy idshli yo'qotgan kishilar kiradi. 
Friksion ishsizlik 
tarkibiy ishsizlik 
deb nomlanuvchi ikkinchi kategoriyaga osonlik bilan 
o'tadi. Vaqt o'tishi bilan iste'molchilik talabi va texnologiya tarkibida muhim o'zgarishlar ro'y 
beradi, bu o'z navbatida ishchi kuchiga bo'lgan umumiy talab tarkibini o'zgartiradi. Bunday 
o'zgarish natijasida kasblarning ayrim turlariga talab kamayadi yoki umuman talab bo'lmaydi. Oldin 
mavjud bo'lmagan boshqa yangi kasblarga talab ortadi. Ishchilar bunga tez moslasha olmasligi va 
uning tarkibi ish joylarining yangi tarkibiga to'liq javob bermasligi sababli tarkibiy ishsizlik kelib 
chiqadi. 
Shunday qilib tarkibiy ishsizlikni iste'molchilik talabi va texnologiyadagi o'zgarishlar tufayli 
iqtisodiyot tarmoqlarida ruy, beraditan tarkibiy siljishlar keltirib chiqaradi. Friksion va tarkibiy 
ishsizlik ishsizlikning tabiiy darajasini tashkil kiladi. Siklik ishsizlik —iqtisodiy siklning inqiroz 
fazasi I bilan bog'liq bo'lib, ishsizlikning haqiqiy darajasi tabiiy darajadan farqlanishini ko'rsatadi. 
Ishsizlikning bu turi majburiy ishsizlik hisoblanadi va siklning yuksalish fazasida mavjud bo'ladi. 
Ixtiyoriy ishsizlik 
tabiiy ishsizlik turi bo'lib, bunda mehnatga layoqatli kilishilarining 
mehnat faoliyatidan o'z xohishi bo'yicha chetlashgan, ya'ni ishlashni xoxlamaydigan qismi 
tushuniladi.