O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet373/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

Materik  yon  bag‘ri.  Shelfdan  farqli  ravishda  materik  yon  bag‘rida  okean 

tagining  qiyaligi  keskin  orta  boradi.  Uning  o‘rtacha  qiyaligi  4º-6º  atrofida,  ba’zi 

joylarda  15º,  30º  dan  ham  oshadi.  Materik  yon  bag‘ri  200  m  dan  3000-3500  m 

chuqurlikkacha  bo‘lgan  okean  tagini  o‘z  ichiga  oladi.  Dunyo  okeanida  uning 

maydoni  24,5mln  km2  ni  tashkil  etadi.  Materik  yon  bag‘rining  relef 

xususiyatlaridan  biri  vodiysimon  suv  osti  kanonlari  bilan  parchalanganligidir.  Bu 

yerda gravitatsion jarayonlar ancha faol bo‘lib, cho‘kindi materiallar shelfdan yon 

bag‘irlab yoppasiga asta-sekin sirg‘anib tushish jarayoni doimiy ravishda yuz berib 

turadi.  

Materik  yon  bag‘rining  vujudga  kelishi  ko‘pincha  bu  zonada  yorqin  sodir 

bo‘ladigan uzilma tektonika bilan uzviy bog‘liq. Vaholanki, materiklar uchun yer 

po‘stining  ko‘tarilma  vertikal  harakatlari,  okean  lojesi  uchun  esa  aksincha,  yer 

po‘stining  bukilish  harakatlari  harakterli.  Yon  bag‘irning  ba’zi  uchastkalarida 

pog‘onali uzilmalar taraqqiy etgan. Yuzasi katta kenglikka ega bo‘lgan pog‘onalar 

chekka  polatolar  deb  ataladi.  Materik  yon  bag‘rining  pog‘onali  uzilma  relef 

shakllari  Atlantika  okeanining  Patagoniya  shelfi  uchun  harakterli.  Materik  yon 

bag‘rida monoklinal strukturalar yaxshi rivoj topgan.  

Materik  etagi.  Materik  etagi  materik  yon  bag‘ri  bilan  okean  lojesi,  ayrim 

joylarda  o‘tkinchi  zona  oralig‘ida  joylashgan.  Geomorfologik  strukturasi  asosan 

to‘lqinsimon qiya tekislik va past-baland tekisliklardan iborat. Maydoni 25,9 mln. 

km2. Geologik tuzilishiga ko‘ra yer po‘stining okean tagidagi qismi bilan materik 

qismi qo‘shilgan joydagi chuqur bukilmadan iborat bo‘lib, qalin cho‘kindi jinslar 



bilan qoplangan. Cho‘kindi jinslar asosan okean va dengizlarga kelib quyiladigan 

daryolarning  loyqa  oqiziqlaridan  hosil  bo‘ladi.  Bunga  Hind,  Gang,  Kongo, 

Missisipi  daryolarining  dengiz  tagidagi  keng  suvosti  vodiylari  va  mayda 

zarrachalardan  tashkil  topgan  yoyilmalari  misol  bo‘la  oladi.  Buntan  tashqari 

cho‘kindi  jinslarning  katta  qismi  suv  qatlamidan  ham  cho‘kadi.  Materik  etagida 

suvosti abissal oqimlari harakat qilib, okean tagiga yaqin qatlamda suv massalarini 

vujudga  keltiradi,  chukindi  jinslarni  harakatga  keltiradi,  materik  etagi  va  okean 

tagidagi  cho‘kindilarni  aralashtirib  akkumulyativ  relef  shakllarini  hosil  qiladi. 

Bular cho‘kindi tizmalar deb ataladi.  


Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish