O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Materiklarning  suvosti  chekkalari.  Shelf.  Okean  va  dengizlar  tagining 

nisbatan  sayoz,  tekislangan va  qirg‘oqqa  tutash  bo‘lgan  qismi  shelf  yoki  materik 

sayozligi deb ataladi. Uning chuqurligi asosan 0 dan 200 m gacha bo‘lib, maydoni 

31 mln. km2 dan ko‘proq yoki Dunyo okeani tagining 7 % maydonini egallaydi. 

Materik  sayozligi  deyarli  gorizontal  qiyalik  bo‘lib,  relefida  do‘nglar,  botiqlar, 

suvosti vodiylari, qadimgi materik muzliklarining izlari, silliqlangan qoyali toshlar, 

chekka  morenalar  ko‘p  uchraydi.  Shelfda  qadimgi  kontinental  yotqiziqlar  ham 

keng tarqalgan. Bu shundan dalolat beradiki, shelf yaqin vaqtlarga qadar quruqlik 

bo‘lgan.  Materik  muzliklarining  erishi  natijasida  Dunyo  okeanining  sathining 

ko‘tarilishi dengiz sohilidagi quruqliklarni suv bosishiga sabab bo‘lgan.  

Materik  sayozligida  relef  hosil  qiluvchi  zamonaviy  omillardan  biri  dengiz 

suvining ko‘tarilishi va qaytishidir. Ekvatorial va tropik dengizlari shelfida bundan 

tashqari  turli  xil  relef  shakllarini  vujudga  kelishida  marjon  poliplari  va  ohakli 

suvo‘tlari faol ishtirok etadi.