O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet261/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   257   258   259   260   261   262   263   264   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

 

Foydali qazilmalari 

  Foydali qazilmalarni  tarqalish  harakteri  materikning  geologik  strukturasiga, 

tektonikasiga va relefiga bog‘lik. Binobarin, qazilma boyliklarni regional tarqalish 

xususiyatlarini hisobga olib, Shimoliy Amerika xududida beshta kompleks ajratish 

mumkin: Kanada qalqoni, Markaziy va Buyuk tekisliklar, Kirbuyi pasttekisliklari, 

Appalachi tog‘lari, Kordilera tog‘ tizimi foydali qazilmalar komlleksi. 

Materikning  foydali  qazilmalari  kompleklari  ichida  Kanada  qalqoni  turli  xil 

rudali  konlarga  juda  boy.  Kompleksning  rudali  qazilmalari  qadimiy  kristall  va 

metamorfik jinslarda hosil bo‘lgan temir, nikel, mis, kobalt, oltin, platina, kumush, 

uran va boshka metallardan iborat. Bu boylikllarni qazib olish va qayta ishlash tog‘ 

kon  sanoatlari  asosan  Buyuk  ko‘llar  atrofida  va  qalqonning  garbidagi  Katta 

Nevolniche  ko‘li  yaqdnida  barpo  etilgan.  Temir  konlari  Labrador  yarim  orolida 

ham mavjud. 

  Markaziy va Buyuk tekisliklar kompleksi xududida rudali va rudasiz foydali 

qazilmadar  keng  tarqalgan.  Bu

 

yerdan  asosan  neft  va  toshko‘mir  qazib  olinadi. 

Toshko‘mir  Appalachioldi  cho‘kmasidagi  Pensilvaniya  xavzasida,  Missisipi 

pasttekisligi botig‘ida, Kordileraoldi cho‘kmasida, Texas xavzasida ko‘p uchraydi. 

Shimoliy Amerikaning asosiy ko‘mir konlari va ko‘mir zaxirasi AKSH xududiga 

to‘g‘ri  keladi.  Toshko‘mir  konlari  paleozoy  va  mezozoy  yotkiziklarida  hosil 

bo‘lgan. 

  Materikning asosiy qazilma boyliklaridan biri neft hisoblanadi. Neft konlari 

hosil  bulishiga  ko‘ra  turli  geologik  davrlarga  tug‘ri  keladi.  Texas,  Kanzas  va 

Oklaxoma xavzalaridagi neft konlari silur, devon va karbon davrlari yotkiziklarida 

hosil  bo‘lgan.  Eng  yirik  neft  konlari  Appalachi  tog‘lari  atrofida  va  paleozoy 

strukturasining  botiqdarida  to‘plangan.  Meksika  qo‘ltig‘i  soxillarida  neft  perm 

qatlamlaridan  qazib  olinadi.  Florida  yarim  orolida  juda  katta  fosforit  koni 

joylashgan. 

  Appalachi  kompleksida  paleozoy  tog‘  burmalanishlarida  vujudga  kelgan 

qazilma  boyliklar  uchraydi.  Eng  ko‘p  tarkalgani  toshko‘mir  va  temir  rudalari 

hisoblanadi. Appalachining shimoliy kristalli qismida polimetallar, mis, qurgoshin 

va boshkalar bor. 

  Kordilera foydali qazilmalar kompleksi Shimoliy Amerika xududida xilma-

xil  rudali  va  rudasiz  qazilmalarning  keng  tarqalganligi  bilan  farq  qiladi. 

Kordileraning butun yunalishi bo‘ylab, nevada va larami orogenik zonalarida ham 

polimetallar, mis, oltin, kumush, surma, simob,  molibden, vanadiy, volfram, uran 

va boshqa qazilma boyliklar joylashgan. Bu kompleksdan toshko‘mir, neft grafitlar 

ham  qazib  olinadi.  Kaliforniyada  tog‘  oralig‘i  byutig‘ining  neogen  yotkiziqlarida 

hosil bo‘lgan juda katta neft konlari bor. 


Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   257   258   259   260   261   262   263   264   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish