O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Okeanda  hayotning  tarqalishi.  Dunyo  okeanining  mo‘l-ko‘l  va  xilma-xil 

hayvonot olami uning doirasida notekis taqsimlangan. Okeanda ikkita hayot zonasi 

yoki oblasti ajratiladi: pelagial (suv yuzasi, suv qalinligi) va bental (okean tagi). 

Pelagial  zonada  organik  hayotning  eng  tarqalgan  joyi  suvning  50  m 

qalanlikkacha  bo‘lgan  yuqori  qismi  hisoblanadi.  Lekin  bu  yerda  ham  hayot  bir 

xilda  tarqalmagan.  Biologik  hayot  ochiq  okeanga  nisbatan  qirg‘oqqa  yaqin 

joylarda  juda  quyuqlashgan.  Bunga  sabab  daryolar  okean  va  dengizlarga  quyilish 

zonasiga katta miqdorda biogen elementlar olib kelib qirg‘oqbo‘yi suvlarini ozuqa 

moddalar  bilan  boyitadi.  Shuning  uchun  shelfda  ochiq  okeanga  nisbatan  tirik 

organizmlar ko‘p tarqalgan. 

Bental  zonasining  qirg‘oqqa  yaqin  50-100  m  chuqurlikdagi  suv  tagi  qismi 

ham  organik  hayotning  eng  rivojlangan  va  hayvonlarning  ko‘p  tarqalgan  qismi 

hisoblanadi.  Okeanning  suv  yuzasi  (pelagial)  va  suv  osti  (bental)  zonalarida 

qirg‘oqlardan uzoqlashgan sari hayotning zichligi siyraklasha boradi. Bu zonalarni 

hayot  siyrak  bo‘lgan  oraliq  zona  bir-biridan  ajratib  turadi.  I.A.  Suyetovaning 

(1976)  ma’lumotiga  ko‘ra  Dunyo  okeani  tagining  200  m  chuqurlikkacha  yotgan 

7,6%  maydonida  okeandagi  jami  biomassaning  59%  i,  200  m  dan  3000  m 

chuqurlikkacha  yotgan  17,2%  maydoni  biomassaning  31,1  %  i  va  3000  m  dan 

ziyod  chuqurlikkacha  yotgan  75,9  %  maydonida  biomassaning  atigi  9,5  %  i 

to‘plangan. 

Dunyo  okeani  chuqurliklarida  hayot  sharoiti  bir  xilda  taqsimlanmagan. 

Chunki  okean  sathidan  chuqurlashgan  sari  yorug‘lik  kamayadi,  harorat  pasayadi, 

biogan  elementlar  siyraklashadi,  gidrostatik  bosim  orta  boradi.  Natijada  okeanda 

vertikal biologik zonallik vujudga keladi. Dunyo okeani tagida hosil bo‘lgan hayot 

---

zonalari  quyidagilardan  iborat:  litoral  yoki  qirg‘oq  zonasi  (suv  ko‘tarilishi  va 

qaytishi zonasi), sublitoral zona (200 m chuqurlikkacha), batial zona (2500-3000 m 

gacha), abissal zona (6000 m gacha) va ultraabissal zona (6000 m dan chuqur).