O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Dunyo okeanidagi hayot 

Okean  biosferasining  asosiy  tarkibi.  Dunyo  okeani  suvlari  turli  xil 

organizmlarning yashashi va rivojlanishi uchun benuqson qulaylikka ega bo‘lgan 

muhit  hisoblanadi.  Ko‘pchilik  olimlarning  fikriga  ko‘ra  hayot  avvalo  okeanda 

paydo bo‘lgan, keyinchalik chuchuk suvlarga va quruqliklar yuzasiga tarqalgan. 

Dunyo okeanida tirik organizmlarning rang-barang turlari yaxshi rivojlangan 

bo‘lib,  ular  okean  yuzasidan  tortib  eng  tagigacha  keng  tarqalgan.  Okeanda 

o‘simliklarning  15  mingdan  ortiq  turi,  hayvonlarning  150  mingga  yaqn  turi 

yashaydi.  Flora  tarkibining  5000  turi  diatom  o‘simliklardan,  2500  turi  qizil 

o‘simliklardan, 1000 turi qo‘ng‘ir o‘simliklardan va 500 turi yuqori o‘simliklardan 

tashkil  topgan.  Fauna  kompleksining  80  ming  turi  mollyuskalardan,  20  ming 

turdan  ortiqrog‘i  qisqichbaqasimonlardan,  15  ming  turi  eng  oddiy  jonivorlardan 

(radiolyariyalar, foraminiferlar, infuzoriyalar), 9 ming turi kovakichlilardan, 7 turi 

turli  xil  chuvalchanglardan,  5  ming  turi  bulutlardan,  16  ming  turi  baliqlardan  va 

boshqalardan  iborat.  Dunyo  okeanidagi  o‘simliklar  asosan  bir  hujayrali  suv 

o‘tlaridan tashkil topgan. Ular okean fitomassasining 80 % ini tashkil etadi. 

Dunyo  okeanining  barcha  tirik  organizmlari  yashash  sharoitiga  ko‘ra  uchta 

asosiy guruhga – plankton, nekton va bentosga bo‘linadi. 

---

Plankton  tarkibiga  bir  hujayrali  suv  o‘tlari  (fitoplanktonlar)  vam  ayda 

hayvonlar 

(zooplanktonlar) 

– 

meduzalar, 

chuvalchanglar, 

mayda 

qisqichbaqasimonlar,  oddiy  hayvanlar  va  mollyuskalar  kiradi.  Fitoplanktonlar 

quyosh nuri yaxshi tushadigan  suv qatlamining 50-100 m chuqurlikkacha bo‘lgan 

qismida,  zooplanktonlar  suv  havzasining  barcha  chuqurliklarida  keng  tarqalgan. 

Ular  erkin  suzib  yurish  qobiliyatiga  ega  emas,  ammo  bir  joydan  ikkinchi  joyga 

siljib borishi suv to‘lqinlari va dengiz oqimlari tufayli amalga oshadi.  

Nekton dengiz va okean suvlarida faol harakat qilib uzoq masofalarga suzib 

yuruvchi barcha tirik organizmlarni o‘z ichiga oladi. Bu guruhga birinchi navbatda 

baliqlar, dengiz sut emizuvchilari – kitsimonlar, kurakoyoqlilar, mollyuskalarning 

ayrim vakillari – kalmarlar, yolg‘on oyoqlilar, reptiliylar  – dengiz ilonlari, dengiz 

toshbaqalari  va  hayoti  doimo  okean  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  ba’zi  qushlar  – 

pingvinlar, chaykalar, albatroslar  kiradi. Nekton  yirik  hayvonlardan  tarkib  topgan 

bo‘lishiga qaramasdan uning biomassasi plankton biomassasidan 23 marta kam. 

Bentos  dengiz  va  okean  tagida  yashaydigan  o‘simliklar  va  hayvonlar 

majmuasidir. Bentos organizmlari plankton va nektondan farq qilib, ular suv tagida 

gruntga  yopishgan  holda  hayot  kechiradi.  Bentos  turli  xil  mollyuskalar,  bulutlar, 

marjonlar, ko‘plab qisqichbaqasimonlar, ignatanlilar, chuvalchanglar va eng oddiy 

foraminiferlardan  tashkil  topgan.  O‘simliklardan  bu  guruhga  yashil,  ko‘kyashil, 

qizil  va  qo‘ng‘ir  sutsv  o‘tlari,  baland  o‘simliklardan  dengiz  o‘ti  kiradi.  Okean 

tagidagi balchiqlarda yashaydigan bakteriyalar ham bentosga mansub.