O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Kriologiya  (latincha  kruos—  sovuq,  muz  va  logos  —  bilim)  umumiy 

muzshunoslik,  muz  haqidagi  fan.  K.  qor  qoplami,  muzlik,  muzlar,  muzloqlarning 

fizikaviy, kimyoviy, mineralogik xususiyatlarini o’rganadi. 

Kriosfera (latincha kruos— sovuq, muz va speyra — kura) Yer yuzasining 

atmosfera, gidrosfera va litosfera o’zaro tutashib turgan hamda muzlar bo’lgan va 

muz hosil bo’ladigan sovuq qobigi. 

Ko’l—  quruqlikdagi  chuqurliklarni  to’ldirgan  suv  havzalari  Ko’llar  hosil 

bo’lishiga  ko’ra  tektonik  (Issiqko’l,  Baykal  va  b.),  vulkan  ko’llari  (vulkan 

kraterlarida — og’zida), muzlik ko’llari (muzlik o’yib hosil qilgan chuqurliklarda, 

morenalar to’sib qo’ygan vodiylarda), karst ko’llari, liman ko’llari, o’zan ko’llari, 

sun’iy  ko’llar  (suv  omborlari)  bo’ladi.  Suv  holatiga  ko’ra  oqar  va  oqmas  ko’llar 

bo’ladi. Suvida erigan tuzlar miqdoriga   qarab,   sho’r    (mineralli) va chuchuk 

suvli ko’llarga bo’linadi.  Eng  katta ko’llar  O’rta  Osiyoda  Kaspiy,  Orol,  Issiqko’l 

va b. K.-lar Yer yuzida quruqli maydonining 1,4%ini (2,1 mln. km

2

) egallagan. 

---

Lava  (latincha  labes  —  ko’chki)—vulkanlar  og’zidan  yoki  yer  po’stidagi 

yoriqlardan  yer  yuzasiga  oqib  chiqib,  gazlarning  bir  qismini  yo’qotgan  magma. 

Yer yuzasida lava harorati 1000—1200° bo’ladi. Lavaning qotishidan vulkan tog’ 

jinslari, mas., bazalt hosil bo’ladi. 

Lab  —  daryo,  ko’l,  jar  va  boshqa  suv  havzalari  sohilining  qirg’oq  bo’yi 

qismi. Joy nomlari tarkibida ham bor. Mas., Buxorodagi Labihovuz. 

Landshaft  (nemischa  land—  yer  va  shaft  —  manzara)—  tabiiy 

komplekslarni  umumlashtiruvchi  tushuncha:  geologik  zamini,  relyefi,  iqlimi, 

tuproqlari,  o’simlik  turkumi,  hayvonot  dunyosi,  yer  osti  va  yer  usti  suvlari 

rejimining  bir  xilligi  bilan  ajralib  turadigan  va  tabiiy  chegaralarga  ega  bo’lgan 

hudud.  Landshaftshunoslikda  landshaftning  uch  xil  tushunchasi  mavjud:  1) 

regional  tushuncha.  Bunda  landshaft  yer  yuzasining    tabiiy    chegaralangan  uncha 

katta  bo’lmagan  qismi  tushuniladi;  2)  tipologik,  umumlashtiruvchi  tushuncha. 

Mas., tog’-o’rmon qo’ng’ir tuproqlaridagi butazor-siyrak o’rmonlar landshafti; 3) 

landshaft  umumiy  tushuncha.  Mas.,  o’rmon  landshafti,  cho’l  landshafti,  botqoq 

landshafti.