O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Dunyo 

okeani 

suvlari 

sirkulyatsiyasi. 

Okeanning 

150-200 

m 

chuqurlikkacha  bo‘lgan  yuza  qismida  okean  suvlari  doimiy  esadigan  shamollar 

ta’sirida sirkulyatsiya qiladi. Bunday jarayon Dunyo okeanida suv harakatlarining 

eng  muhim  shakllaridan  biri  bo‘lgan  doimiy  yuza  oqimlarini  vujudga  keltiradi. 

Ular hosil bo‘lishiga ko‘ra friksiya, quyilma, haydama, kompensatsiya va zichlik 

oqimlariga bo‘linadi. Friksiya oqimlaridan eng asosiysi doimiy esadigan shamollar 

ta’sirida hosil bo‘lgan dreyf oqimlaridir.  

Dunyo  okeanidagi  barcha  oqimlar  muayyan  qonuniyatlarga  bo‘ysungan 

holda harakat qiladi. Jumladan, okeanlarda ekvatorning har ikala tomonida doimiy 

esib  turadigan  passat  shamollar  ta’sirida paydo  bo‘lgan  Passat  oqimlari  sharqdan 

g‘arbga  tomon  harakat  qiladi.  Ular  Koriolis  qonuniga  binoan  Shimoliy  yarim 

sharda o‘ngga, Janubiy yarim sharda chapga buriladi.  

Atlantika  va  Tinch  okeanlarida  Shimoliy  va  Janubiy  Passat  oqimlari 

o‘rtasida g‘arbdan sharqqa qarab harakat qiladigan Ekvatorial qarshi oqim vujudga 

kelgan. Janubiy yarim sharning o‘rtacha geografik kengliklarida doimiy shamollar 

yordamida  hosil  bo‘lgan  G‘arbiy  shamollar  oqimi  g‘arbdan  sharqqa  qarab  oqadi. 

Mussonli o‘lkalarda yuza oqimlar mavsumga qarab o‘zgarib turadi. 

Okeanlarda dengiz oqimlari halqalar hosil qiladi. Eng katta halqalar ekvator 

bilan 40-parallellar orasida vujudga keladi. Shimoliy yarim shardagi halqalarda suv 

soat  strelkasi  yo‘nalishiga  teskari,  janubiy  yarim  shardagi  halqalarda  esa  soat 

strelkasi  yo‘nalishi  bo‘yicha  harakat  qiladi.  Shunday  qilib  yuza  oqimlar  okean 

frontlari  yoki  gidrologik  frontlar  bilan  bir-biridan  ajralib  turgan  siklonal  va 

antitsiklonal  harakterga  ega  bo‘lgan  halqalar  tizimini  hosil  qiladi.  Halqalar  tizimi 

shimoldan janubga qarab bir-biri bilan almashinadi.  

Dengiz oqimlari suvining haroratiga ko‘ra iliq va sovuq oqimlarga bo‘linadi. 

Iliq  oqimlar  guruhiga  Golfstrim,  Shimoliy  Atlantika,  Braziliya,  Shimoliy  Tinch 

okean,  Kuro  Sivo,  Sharqiy  Avstraliya  va  Passat  oqimlari  kiradi.  Sovuq  oqimlar 

guruhiga  G‘arbiy  Shamollar,  Peru,  Kaliforniya,  Kuril,  Bengal,  Kanar  oqimlari 

kiradi.  Ular  iqlimning  shakllanishiga  nihoyatda  kuchli  ta’sir  ko‘rsatadi.  Dengiz 

oqimlarining  ayrim  joylarida  tutashish  zonalari,  ayrim  joylarida  tarmoqlanish 

zonalari  vujudga  keladi.  Oqimlarning  tutashishi  konvergensiya,  tarmoqlanishi 

divergensiya deb ataladi.