10-laboratoriya mashg‘uloti mavzusi
OLTINGUGURTNING OHAKLI QAYNATMASI(OOQ)NI TAYYORLASH VA UNING QUVVATINI ANIQLASH
(2 soat)
Oltingugurtning ohakli qaynatmasi bir necha yildan beri, o‘rgimchakkana, olma va nok daraxtlarining unshudring kasalliklari, kalmaraz, zang, uzumning oidium va serkosporioz, bodring va malinaning antroknoz, no‘xot, loviya, qandlavlagining unshudring va boshqa bir qancha kasalliklarga qarshi kurash vositasi sifatida ishlatilib kelinadi.
Ish tartibi: oltingugurtning ohakli qaynatmasi, joylarda oltingugurt va ohakli suv bilan qo‘shib qaynatish natijasida tayyorlanadi. 100 l suvga 12 kg maydalangan oltingugurt va 6 kg so‘ndirilmagan ohak ishlatiladi.Oldin qozonga ohak solinib unga ikki hissa ko‘p miqdorda suv qo‘shib so‘ndiriladi, so‘nmagan ohak bo‘laklari olib tashlanadi, shu og‘irlikda so‘nmagan ohak qo‘shish bilan o‘rni to‘ldiriladi. Alohida idishda oltingugurt olinib, uni ozgina suv qo‘shib turib, qaymoq quyuqligida bo‘lguncha aralashtirib turiladi. Qaynatishdan oldin yog‘och bilan suyuqlikning sathi o‘lchab olinadi, qaynatish vaqtida parlanib ketgan suyuqlik o‘rnini to‘ldirish uchun belgilangan joyga qadar suv qo‘shib turiladi. Qaynatish tamom bo‘lishiga 15 min qolganda suv qo‘shish to‘xtatiladi suyuqlik birinchi qaynashdan boshlab, qaynatish vaqti 60-70 min davom etadi.Qaynatish davomida suyuqlik olcha qizil rang tusiga kirishi kerak. Qaynatib bo‘lgan suyuqlik sovutilib yog‘och yoki shisha idishlarga solinadi. Hosil bo‘lgan aralashma onalik (qo‘r) qaynatma deyiladi.Oltingugurt ohakli qaynatmasining sifati, qaynatmani solishtirma og‘irligiga qarab aniqlanadi. Sifat quvvati esa Bome darajasi asosida olib boriladi. Bome darajasi bo‘yicha oltingugurt quvvatini aniqlash keng tarqalgan, lekin Bome o‘lchagichi sotuvga chiqarilmaganligi sababli, solishtirma og‘irligini aniqlashda 1,0001-1,400 yoki 1,000-1,800 shkalali sulfat kislotali distimetr(areometr)dan aniqlanadi va quyida berilgan 4.1. jadvaldan ma’lumot olib turilib, hisoblar bir biri bilan solishtiriladi.
4.1.-jadval
Ma’lum darajadagi suyuq eritma tayyorlash uchun dastlabki (qo‘r) qaynatma
OOQ ni suyultirish.
Solishtirma og‘irligi (tarozi ko‘rsatkichi), g
|
Bome darajasi bo‘yicha, o
|
10 l ishchi suyuqligi tayyorlash uchun onalik qaynatmaning sarflanish miqdori, ml
|
0,5 o
|
0,75o
|
1 o
|
5 o
|
1.0990
|
13.0
|
350
|
528
|
705
|
3626
|
1.1075
|
14.0
|
325
|
486
|
649
|
3342
|
1.1169
|
15
|
300
|
450
|
602
|
3095
|
1.1247
|
16
|
281
|
419
|
560
|
2879
|
1.1335
|
17
|
261
|
391
|
530
|
289
|
1.1425
|
18
|
244
|
367
|
490
|
2518
|
1.1517
|
19
|
229
|
344
|
460
|
2367
|
1.1609
|
20
|
216
|
325
|
434
|
2231
|
1.1708
|
21
|
204
|
307
|
410
|
2108
|
1.1799
|
22
|
193
|
290
|
388
|
1996
|
1.1896
|
23
|
183
|
276
|
368
|
1893
|
1.1995
|
24
|
174
|
262
|
350
|
1800
|
1.296
|
25
|
166
|
249
|
333
|
1713
|
Qaynatish texnikasi va olingan ohakning sifatiga qarab onalik qaynatmaning quvvati Bome darajasi bo‘yicha 13 dan 32 gradusgacha bo‘ladi; ko‘pchilik hollarda tayyorlangan onalik qaynatmasining quvvati 15dan 20gradusgacha bo‘ladi. Tayyor bo‘lgan oltingugurtning ohakli qaynatmasini mahkam qilib yopilgan shisha yoki yog‘och idishlarda saqlanganda, u buzilmasdan uzoq turadi. Havo kirmasligi uchun ustiga mineral moy yoki kerosin quyib saqlasa onalik eritma yanada uzoq saqlanadi
Juda uzoq muddat saqlangan, ustiga boshqa eritma quyilgan onalik qaynatma havo bilan muloqotda bo‘lib, polisulfit kalsiyga ajraladi, bu esa o‘z navbatida tiosulfat kalsiy, elementar oltingugurt va karbonat kalsiyni hosil qiladi. Buning natijasida oltingugurtning ohakli qaynatmasida cho‘kma va yuzasida qobiq hosil bo‘ladi. Natijada onalik qaynatmaning ta’sirchanlik xususiyati yomonlashadi.
Oltingugurtning ohakli qaynatmasining ta’sir etish kuchi, havo tarkibidagi karbonat angidrid va kislorod ta’sirida o‘simlikning tashqi yuzasida polisulfitlarni parchalanishidan, fungitsid va akaratsid ta’sirchanligiga ega bo‘lgan mayda dispersiyalangan oltingugurt hosil bo‘lishiga asoslangan.
G‘o‘za va boshqa xo‘jalik ekinlariga purkashda mo‘ljallangan quvvatga 0.5-1 ega bo‘lgan ishchi eritma tayyorlash uchun 100l suvga qancha litr onalik qaynatma qo‘shish kerakligini 4.1-jadvalda keltirilgan hisob–kitob raqamlaridan foydalanib ish ko‘riladi.
Masalan, tayyorlangan oltingugurtning ohakli qaynatmasining solishtirma og‘irligi areometr bo‘yicha 1.180 ga teng, bu holda Bome darajasi bo‘yicha onalik qaynatmasi quvvati 22 gradusga teng , demak g‘o‘zaga purkash uchun 0.5 gradus quvvatga ega bo‘lgan ishchi eritma tayyorlashda jadvaldan foydalanib, 100l suvga 1.9 l yoki bir gradus quvvatga ega bo‘lgan ishchi aralashma tayyorlash uchun esa 3.8 onalik qaynatmasi kerak bo‘ladi.
1-topshiriq
1l oltingugurtni ohakli qaynatmasini tayyorlash uchun qanday miqdorda suv, so‘ndirilmagan ohak va oltingugurt kukuni olinishi kerakligini hisoblang, quvvatini aniqlang va ishchi suyuqligi hosil qilish uchun qancha suv qo‘shilishini jadvalga qarab belgilang
Bome darajasi bo‘yicha 0.5 daraja va 0.75 daraja quvvatga ega bo‘lgan 1l ishchi suyuqlik tayyorlang. Qilingan hisob natijalarini 4.2- jadvalga ko‘chiring
4.2.-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |