O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

II Ch a n g l a sh:
Ta’rif: Pestisidlarni chang holida qo’llashga changlash deyiladi: Yutug’i:

1) oddiyligi

2) ishchi aralashmalar tayyorlamasdan qo’llash

3) ekinlarga (hamma joyga birday berish):

masalan: g’alla ekinlariga

Kamchiligi:

1) Ishchi eritmaning o’ta zaharliligi (chang bilan)

2) preparat sarfining yuqoriligi:

3) Changli shamol uchirib ketishi:

4) Yomg’ir tez yuvib ketishi:

Pestisidlarning dustlari, kukunlari havodan tez o’simlik ustiga tushmasdan shimol girdob orqali uzoq masofalarga olib ketiladi. Ayniqsa d=25 mkm li zarrachalar 10 m balandlikdan changlanganda uzoqka, zarrachalar 100-200 mkm bo’lganda yakinrokga siljiganligi ma’lum

Changlash sifatini yaxshilash aniksa, samoletdan changlash paytida zarrachalarning siljishini kamaytirish maqsadida dustlarga bonifikatorlar qo’shish tavsiya etiladi. Bonifikatorlar kichik zarrachalarni yiriklashtiradi ya’ni agregasiya qiladi va tezrok yuzaga tushishiga yordam beradi. Boinifikator tariqasida mineral moylardan foydalaniladi va dustlarga 3-5% mikdorda qo’shiladi.

Bundan tashqari o’simliklarning bargining yuzasida sharsmion zarrachadan ko’ra o’tkir burchakli zarrachalar ko’prok yepishishini inobatga olishi to’ldiruvchi qo’shilganda kerak bo’ladi. Changlash sifatiga changlashni o’tkazish jarayoni katta ahamiyatg ega, ertalabki va kechki soatlarda qulay hisoblanadi. Changlashda shamol tezligi 3m/sek oshmasligi kerak.

III - F u m i g a s i ya

Ta’rif:

Pestisidlarning bugsimon, changsimon holatida berilishi _fumigasiyadir. Bu usul omborladan hasharotlar,, kasalliklarning qo’zg’atuvchilariga qarshi, tuproqda kemiruvchilarga qarshi, teplisalarda keng qo’llaniladi.

Demak fumigasiya usuli:

1) Omborlarda

2) teplisalarda

3) tuproqda ko’prok qo’llaniladi

Fumigasiyada pestisidlarning buglari, gazlari xonalarning hamma joylariga teng yetib boradi va yuqori germetik hollarda 100% li samarli eritiladi. Fumigasiyaning saradorligi:

1) pestisidning xossslariga (bo’g’lanish, gazlanishi)

2) holatiga (suyuq, gaz, qattiq) bog’liq

Yengil uchuvchan pestisidlar qulay hisoblanadi.

Fumigasiya deb fumigasiyada qo’llanadigan pestisidlarga aytiladi. Ular o’z navbatida:

1) tez gazga aylanuvchi

2) tez bo’g’lanishi:

3) havodagi diffuziyasi

4) yopmasligi

5) portlamasligi

6) predmetlarga, ta’sir etmasligi (sorbsiya)

7) o’ta zaharli bo’lmasligi

8) degazasiyasi uchramasligi, ya’ni gaz lapey qolmasligi kerak.

Unuvchanligi mg/l bilan o’lchanadi, bu ko’rsatkich ma’lum bir harorat va boshidagi fumigatning ma’lum bir hajmidagi havodagi miqdoridir yoki kub/m bilan ifodalanishi mumkin g/m3 Fumigantlarning ta’siriga muhitning harorati va bosimi katta ta’sir etadi, yuqori haroratda yuqori bo’ladi.

Vakumm - kameralar va boshqa texnik vositalar yordamida fumigasiyaning samaradorligi oshiriladi. Fumigasiyalarning yuqori bosim va haroratda uz-o’zidan yenishi, portlashi juda xavflidir. Fumigasiyada fumigantlarning sorbsiya jarayoni - ya’ni fumigasiya qilinadigan mahsulotlar bilan birikishi, adsorbsiyasi - fumigantlarning quyuqlashuvi (yuzadagi) absorbsiya - materiallar bilan yutilishi xemosorbsiya - zararsizlantiruvchi moddalar bilan o’zaro ximiyaviy ta’siri. Sorbsiya jarayonida pestisid sarfi oshadi, natijada degazasiya (desorbsiya) qiyinlashadi. Qoldiq mikdor (MDU) ko’payadi. Misol uchun un, krupa, kombikorm va boshqalar. Masalan, fumigantlardan 242 preparati ko’p sorbsiyaga uchraydi. _Metil bromidi - esa mahsulotlar orasiga yaxshi tez kirib boradi, lekin sorbsiya jarayoni past, shuning uchun tez degozasiya qilinadi. (meva, quruq meva, sitrus ekinlarini fumigasiya qilinadi).

Fumigasiya jarayoni - maxsus fumigasiya bo’limlari tomonidan bajariladi. Ko’pchilik fumigantlar o’ta kuchli pestisidlar guruhiga kiradi. Odamlar va hayvonlarning zaharlanishini oldini olish maqsadida fumigantlarga maxsus hid beruvchi moddalar - _signalizatorlar yoki hid beruvchi, yoki kuzdan yesh oqizuvchi -_lakrimotorlar qo’shiladi.

Fumigasiya turlari .

1) Xonalarni fumigasiya qilish

2) Kamerli fumigasiya

3) Palotali (godirli) fumigasiya

4) Teplisalarni fumigasiya qilish

5) Tuprokni fumigasiya qilish

1) Xonalarni fumigasiyasi - (ombor,elevator, g’alla omborlari, don va boshqalar).

Fumigasiyadan oldin ombor hajmi hisoblanadi, germitizasiya qilinadi, zarur bo’lsa qizitiladi, ortik persolar olib chiqiladi va hokozo. Oddiy usulda fumigantlarni kuyib chiqish va 2-AG va 2-AGM masalalari bilan fumigasiya qilinadi, bunda fumigasiya vaqti (ekspozisiyasi) katta ahamiyatga ega fumigasiyadan so’ng _degozasiya o’tkaziladi, shamolatish ximiyaviy degazasiya. Masalan: doini degozasiyasi, g’alla mashinalaridan o’tkazilshi, quritgichlardan, o’tkazilishi bilan, aktiv majburiy shamollatish yuli bilan bajariladi.

2) _Kamerali fumigasiya - urug’lar, meva, piyoz, nihollar maxsus kameralarda zararsizlantiriladi.

a) vakuumsiz

b) vakuumli fumigasiyadan iborat. Vakuumsiz usuli xuddi xapalarni fumigasiya qilishdek vakumlisida - xonaning havosi so’rilib olinib havoning bosimi 112-125 mm (simob ustuning)ga yana, gaz surib olinib, sof havo yuboriladi. Odamlar protivogazlarda ishlaydilar.

3) _Chodirli (polatkali) fumigasiya - Ayrim noyeb daraxtlarni hasharot va kassaliklar zararidan saqlash maqsadida chodir bilan yopilib fumigasiya qilinadi.

4) _Issikxonalarni, teplisa fumigasiyasi - keng tarqalgan chunki, teplisalarda hayot jarayonilari sun’iy yaratilgan ularda zararkunanda, hasharot, kasalliklar, iyematodlar urchiydi. Boshqa usullardan o’simlikka ta’sir etmaydigan fumigantlar tanlash bilan farq qiladi.

5) _Tuproqni fumigasiya qilish - tuproq zararkunandalari uchun fumigantlar yuqori qaynash haroratiga ega bo’lmog’i kerak, 18-20 sm chuqurlikka beriladi. Mulgalanadi.

IY _Aerozol usuli - pestisidlarning yuqori dispereli qattiq (to’tun) va suyuq (tuman) holatida berilishi aerozol usuli hisoblanadi.

Aerozol zarrachalar havoda uzoq saklanib elektr zaryadlariga. (musbat va manfiy) pestisid xarakteriga qarab. Aerozol dispersli, kondensasion va termomexanik yul Bilan olinadi.

1) disperelida maxsus aerozol geperatorlari yordamida

2) kondensasionida - kizdirish yuli bilan, aerozol geperitorlari

3) Aerozol usuli boglarda, g’alla omborlarini dizenfiksiya qilishda, omborlarda, teplisalarda qo’llaniladi.

Kamchiligi:

1) Maxsus agregat kerak

2) tuman, bug shamolda tez tarqalishi:

3) yuzaga sekin o’tirishi
5. Ta’rif: Aldoqchi (zaharli) yemlar - pestisidlarning maxsus ozuqalar bilan berilishi. Zaharli yemlar tayerlashda ichdan ta’sir etuvchi pestisidlardan foydalaniladi.

Kemiruvchi hayvonlar va hasharotlarning _ishtaxali ozuqalarga qo’shib tayyorlanadi. Pestisidlarning zarari kam boshqa usullardagidan ko’ra: Don va don mahsulotlari, kunjara zaharli yemlar ho’l, yarim quruq va quruq usulda tayyorlanadi.

Ho’l usulda pestisidning eritmasining yoki suspendiyasiga mahsulot aralashtiriladi. Yarim ho’lda suv kamroq chunki tayerlangan yem - ozmoz shamollatiladi. Quruq usulda pestisid ozuqaga aralashtiriladi oz-moz qo’shib:

YI Ta’rif: Urug’larni dorilash usuli.

Urug’lardagi, nihollardagi kasalliklarni qo’zg’atuvchilarni yo’qotish maqsadida pestisidlardan foydalaniladi. Ularning tarkibida sistemasi, konplekt ta’sir etuvchi fungisid va pestisidlar mavjud bo’ladi va keng ta’rif etish qobiliyatiga ega bo’ladi.

1) Masalan, G’allaning qorakuya kasalliklariga qarshi, fuzarioz, gsevmingosporiz, bakterioz, ildiz chirish, gammoz, askaxitoz kasal liklariga qarshi.

2) urug’ sifatini saqlash maqsadida

3) o’nib chiqishini kuchaytirish maqsadida

4) o’simlik rivojlanishini kuchaytirish uchun

5) qishlab chiqishni yaxshilash maqsadida

Urug’larni dorilash usullari:

1) Ho’l usuli

2) Quriq usuli

3) Yarim ho’l usuli

Ho’l usulda urug’ yoki kuchat pestisidning suvdagi eritmasi yokisuspediyasiga botiriladi va dimlanib qo’ritiladi. Quruq usulda - kukunsimon pestisid don bilan, suvsiz aralashtiriladi.

Kamchiligi - ish joyining sanitariya-gigiyena holati yomonlashadi, chang tuzon bo’ladi: pestisid sarfi katta: urug’da pestisid yaxshi ushlanmaydi. Yarim ho’l - bunda ho’l usul kamchiliklari bartaraf etiladi,bir tonna urug’ga 20-30 l pestisidning suvdagi eritmasi yoki suspenziyasidan aralashtirilib dimlanadi va quritiladi yoki bir yo’la pestisid kukuni urug’ bilan aralashtirilib 5-15l/t suv bilan namlanadi va qo’ritilib ekiladi.

Ko’pchilik paytlarda urug’lar 2-3 oy oldin zararlanadi. Urug’larni dorilashda ustiruvchi moddalardan foydalanish maqsadga muvofiq

1. Suyuk sulfit - spirt barda konsentati 0,7-1 kg/t

2. Qattiq barda konsentrati 0,5-0,7 kg/t

3. Selikat holati 150-200 g/t

Masalan kandlavlagi urug’i uchun suyuq barda konsentrati -3kg /t tavsiya etilgan va APs -4 agregatida dorilanadi. G’alla urug’i TMTD TUR bilan birgalikda dorilanganda TURning suvdagi eritmasi 4-6 l/t hisobida olinadi. Suv 10-15 l/t qo’shiladi.

Arpa urug’i formasi bilan yarim ho’l usulda dorilanganda 1,25% li eritma (formasi) 0,55 t e.n mikdorida 30 l/t (javdar uchun) 15-20 l/t arpa uchun olinadi.

4. _Inkrustasiya va gidrofibizasiya (urug’larni) bu usulda pestisid sarfi juda kamayadi. Pestisid parda hosil qilish bilan beriladi. Plyonka (parda) hosil qiluvchilar Inkrustasiya uchun polivnaya spirtning 5% li suvdagi eritmasi: karboksimetilselyulozaning natriyli to’zining 2-2,5% li suvdagi eritmasi: gidrofibizasiya uchun esa -polistriolning xlrofermdagi eritmasi.

Normasi 0,2-0,25 kg 10 l suv uchun polivnil spirti 0,5 kg 10 l suv uchun

YII. Ta’rif _Ximiyaviy immunizasiya o’simliklarning ximiyaviy immunizasiya qilish prespektiv usul. O’simlik organizmida zararli organizmlarning yashashi uchun noqulay sharoit yaratiladi. Pestisidlarning o’simlik to’qimalariga surilishi va zararli organizmlarni o’ldirilishi asos kilib olingan va xemoterapiya deb nomlangan, sistemali preparatlarni qo’llash (Rogor).