O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Karamga ozuqa moddalar yetishmasligi yoki zaharliligi kuzatilganida o’simliklarda quyidagi belgilar rivojlanadi. Kalsiy yetishmasligi: meva tugish fazasida barglarning chetlari qo’ng’ir tus oladi va quriydi. Karam boshlari ichida qurigan barglardan tashkil topgan qatlamlar paydo bo’ladi. Bunday qatlamlar hosil bo’lishini ob-havo karam o’stirish uchun noqulay bo’lishi - yoz quruq va issiq kelishi kuchaytiradi. Bunday karamning quruq barglari omborxonalarda shilimshiq bilan qoplanadi va chirib ketadi. Ekinni muntazam va o’z vaqtida sug’orish bu kasallik paydo bo’lishini kamaytiradi. Kaliy yetishmasligi: barglarning chetlarida, so’ngra boshqa qismlarida ham xloroz rivojlanadi, zararlangan to’qimalar qo’ng’ir tus oladi, quriydi, nam sharoitda mog’or bilan qoplanadi. Molibden yetishmasligi: rangli karam, ayniqsa, nordon qumoq tuproqlarda, jarohatlanadi; barglarning shakli xunuklashadi, ba’zan faqat tomirlaridan iborat bo’lib qoladi, gullar bepusht bo’ladi. Azot zaharliligi (nuqta shaklli nekroz); tuproqda kaliyning azotga nisbati 1,2-1,6:1 bo’lsa, o’simliklar jarohatlanmaydi, ammo 0,5:1 bo’lganida ekin kuchli darajada zararlanadi. Boshqacha aytganda, bu kasallik ortiqcha azotli o’g’it qo’llash va tuproqda kaliy elementi yetishmasligi natijasidir. Ko’pincha karam boshining qoplovchi (tashqi), ba’zan ichki barglarida tomirlari bo’ylab ko’p sonli dumaloq, uzunchoq yoki serqirra shaklli, diametri 0,05-3 mm keladigan qora yoki to’q-kulrang, biroz botiq dog’lar rivojlanadi. Bunday karam boshlari bozorbopligini yo’qotadi va omborxonada tezda chiriydi. Karamni omborxonalarda 14°S va un-dan yuqoriroq haroratda uzoq vaqt davomida saqlash nuqta shaklli nekroz rivojlanishini kuchaytiradi. Vegetasiya davrida kaliy va fosfor o’g’itlarining yuqoriroq miqdorlarini qo’llash, tuproqqa bor va molibden, nordon tuproqlarga ohak solish kasallik zararini kamaytiradi (Gerasimov, Osniskaya, 1961; Peresыpkin, 1982; Ganiyev, Nedorezkov, 2005).