O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Urug‘larni ekishdan oldin dorilashda qo‘llaniladigan preparatlar.

5.-jadval

Preparat, ishlab chiqaruvchi firma, mamlakat, qayta ro‘yxatga olish sanasi	Sarf me’yori, t/kg yoki t/l	Preparatdan foydalanila-digan ekin turi	Qaysi zararkunanda yoki kasallikka qarshi ishlatiladi	Ishlatish muddati, usuli va tavsiya etilgan cheklovlar	Hosilni yig‘ishiga qancha qolganda ishlov tugallanadi, kun	Bir mavsumda ko‘pi bilan necha marta ishlatiladi
FUNDAZOL , 50% n.k. (500 g/kg) «Agro-Kemi Kft.», Vengriya 31.12.2015	2,0-3,0	Kuzgi bug‘doy	CHang va qat-tiq qorakuya, ildiz chirish,	Urug‘ preparat suspenziyasida 1 t donga 10 l eritma sarflangan holda dorilanadi	-	-
BRONOTAK 12% kuk., (120 g/kg) "Baer KropSaens", Germaniya, 31.12.2017	6,0-7,0	G‘o‘za	Gommoz	Namlangan tukli va tuksiz chigitlar upalab dorilanadi.	-	-
BRON 12% s.d.g.(120 g/kg) MCHJ «Agro-Inno-vatsii» firmasi, Rossiya 31.12.2016	6,0-7,0 + Stiker (SFM)	G‘o‘za	Gommoz	CHigit preparat suspen-ziyasida 1 t tukli chigitga 25-30 l va 1 t mexanik usulda tuksizlantiril-gan chigitga 15-20 l erit-ma sarflab dorilanadi	-	-
DABRON 12% kuk. (120 g/kg) AJ "Juy Zei", XXR, 31.12.2015	6,0-7,0	G‘o‘za	Gommoz	CHigit preparat suspen-ziyasida 1 t tukli chigitga 25-30 l va 1 t mexanik usulda tuksizlantiril-gan chigitga 15-20 l erit-ma sarflab dorilanadi	-	-
QALQON 65% s.e. “Navkar-servis” MCHJ, O‘zbekiston, 31.12.2013	0,5	Kuzgi bug‘doy	CHang va qattiq qorakuya	Urug‘ preparat suspenziyasida 1 t donga 10 l eritma sarflangan holda dorilanadi	-	-
PANOKTIN 35% s.e. "Makteshim Agan", Isroil, 31.12.2014	4,0	G‘o‘za	Ildiz chirish, gommoz	1 t tukli chigitga 25-30 l va 1t mexanik usulda tuksizlanti­rilgan chigitga 15-20 l eritma sarf­lab dorilanadi	-	-
	2,0	Kuzgi bug‘doy	Qattiq qorakuya	1 t donga 10 l eritma sarflan­gan holda dorilanadi	-	-
VITAROS 34% s.sus.k. YOAJ "Avgust" firmasi, Rossiya, 31.12.2014	2,0-2,5	Kuzgi bug‘doy	CHang va qattiq qorakuya, ildiz chirish	Urug‘ preparat suspen-ziyasida 1 t donga 10 l eritma sarflangan holda dorilanadi	-	-
	5,0	G‘o‘za	Ildiz chirish, gommoz	CHigit preparat suspen-ziyasida 1 t tukli chigitga 25-30 l va 1 t mexanik usulda tuksizlantiril-gan chigitga 15-20 l erit-ma sarflab dorilanadi	-	-
MAKSIM 2,5% s.k. (25 g/l) "Singenta", SHveysariya, 31.12.2016	0,2-0,4 l/t	Kartoshka	Fuzarioz, alternarioz, antraknoz, ho‘l chirish	urug‘lik kartoshka saklashga qo‘yishdan oldin dorilanadi
			Rizoktonioz	urug‘lik kartoshka ekishdan oldin dorilanadi

Topshiriq. Mavzudan yoritilgan preparatlarni diqqat bilan o‘qing, so‘ng “T-jadvali”dan foydalanib ularning afzal va kamchilik tomonlarini jadalga yozib chiqing.

T- jadval

№	Afzalliklari	Kamchiliklar
1.
2.
3.
4.

Nazorat uchun savollar

1. 
   Fungitsid preparatlar xossalarini aytib bering.
   
2. 
   Oltingugurtli preparatlarga ta’rif bering.
   
3. 
   KURZAT R preparatini izohlab bering.
   
4. 
   PANCH preparatini ta’riflab bering.
   
5. 
   REKS DUO preparatini ta’riflab bering.
   
6. 
   Baytan universal preparatini ta’riflab bering.
   
7. 
   Bronotak preparatini ta’riflab bering.
   
8. 
   Formalin preparatini ta’riflab bering
   
9. 
   Urug‘larni dorilashda qo‘llaniladigan preparatlarga nimalar kiradi?
   
10. 
    Formalin bilan urug‘lar qanday usulda dorilanadi?
    
11. 
    Formalinga urug‘lar qancha daqiqaga botirib qo‘yiladi?
    
12. 
    Urug‘larni dorilashda qo‘llaniladigan preparatlarga misollar keltiring.
    

14- mavzu: GERBISIDLARNING TASNIFI. ULARNING XOSSALARI BILAN TANISHUV (2 soat)

Kerakli jihozlar: Gerbitsidlar guruxiga kiruvchi preparatlar namunalari.

Bajarish tartibi:Begona o‘tlarga qarshi qo‘llaniladigan barcha pestitsid turlari gerbitsidlar deb ataladi. Ko‘pchilik gerbitsidlar organik moddalarga mansub bo‘lib, o‘ta yuqori fiziologik faollikka egadir, ular ozgina sarflash me’yorida yuqori samaradorlik ko‘rsatadi. Hozirgi vaqtda oz bo‘lsada, anorganik moddalar guruhiga oid gerbitsidlar ham mavjud. Gerbitsidlar xossalariga ko‘ra, yoppasiga va tanlab ta’sir qiluvchi guruhlarga bo‘linadi YOppasiga ta’sir qiluvchi gerbitsidlar o‘z ta’sir doirasida uchragan barcha tur o‘simliklarni nobud bo‘lishga olib keladi. SHuning uchun bunday gerbitsidlar ekinzorlarda qo‘llanililmaydi, faqat tosh va temir yo‘l chekkalarida, cyg‘orish shoxobchalarida, yo‘l yoqalarida, elektr tarmoqlari va sport maydonchalarida begona o‘tlarga qarshi qo‘llaniladi. Tanlab ta’sir qiluvchi (selektiv) gerbitsidlar be­gona o‘tlarnigina o‘ldirishga moslashgan bo‘ladi va ekinlarga hech qanday zarar etkazmaydi. Selektiv gerbitsidlar ekinzorlardagi begona o‘tlarga qarshi ishlatiladi. Ba’zi gerbitsidlar tor doirada tanlab ta’sir qilishga moslashgan. Ular juda oz tur begona o‘tlarni, hatto birgina begona o‘tni o‘ldirishga moslashgan bo‘ladi. Masalan, propanid gerbitsidi sholidagi kurmaknigina o‘ldiradi va boshqa begona o‘tlarga mutlaqo ta’sir qilmaydi. Topografik tanlab ta’sir qilish o‘simliklarni anatomo-morfologik tuqilishiga asoslangan. Masalan, juda qalin po‘stloq bilan qoplangan, mustahkam kutikulaga ega bo‘lgan, tanasi mum bilan, shuningdek tanasi tuklar bilan qoplangan o‘simliklar gerbitsidlar ta’siriga chidamli bo‘ladi, chunki qalin qobiq bilan qoplangan tana orqali gerbitsid sust suriladi. Tik o‘sgan, silliq sirtga ega bo‘lgan barglar ham gerbitsidlarga chidamli bo‘ladi. CHunki ularga tushgan gerbitsidning tomchilari tezda o‘simlik sirtidan bug‘lanib ketadi. Ildiz tizimi juda chuqur kiradigan o‘simliklar ham gerbitsidlar ta’siriga chidamli bo‘ladi. Masalan, bo‘ztikan, qo‘ypechak simazin va atrazin ta’siriga chidamlidir. CHunki ularning ildiz tizimi asosan tuproq qatlamining chuqur qismida joylashadi va gerbitsidlar esa 10—15 sm lik qatlamdagina o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Simazin va atrazinni urug‘li meva bog‘lari­da xo‘llanilishi ularning ana shu xususiyatiga bog‘liqdir.

ZELLEK SUPER 12,5% em.k. g‘o‘zadagi bir yillik va ko‘p yillik begona o‘tlarga qarshi qo‘llash uchun tavsiya etilgan. Bir yillik bir pallani begona o‘tlarga qarshi dalalardagi begona o‘tlarning buyi 10-15 sm bo‘lganda turkaladi.

KOTORAN 80% n.k.SHveysariyaning “Novartis" firmasi tomonidan bir yillik ikki palali va bir pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llash tavsiya etilgan. ­g‘o‘za dalalariga tuproqka ekish oldidan. Ekish paytida va ekishdan sung G‘o‘za unib chikkuncha yoppasiga yoki tasma shaklida purkaladi. Qo‘llash normasi gektariga 1,0-3,5 kg.Nabu 20) em.k. YAponiyaning"Nipponsoda " firmasi tomonidan g‘o‘zadan bir yillik va ko‘p yillik bir pallani begona o‘tlarga qarshi ko‘rashish uchun tavsiya etilgan. Bu gerbitsid g‘o‘zaning o‘suv davrida ya’ni begona o‘tlar va G‘o‘zaning buyi 10 - 15 sm bo‘lganda purkash yo‘li bilan k,ullaviladi. Sarflash normasi bir yillik begona o‘tlarga qarshi 1,5 kg ko‘p yillik betona o‘tlarga qarshi 3,5 kg normada qo‘llaniladi.

NITRAN 30 % em.k.ta’sir etuvchi moddasi tarifluralin. G‘o‘zadagi bir yillik ikki va bir pallali begona o‘tlarga qarshi ko‘rashish uchuntavsiya etilgan. Ekishgacha tuproqqa purkaladi va zudlik bilan kumiladi, ekish bilan birga yoki nihollar ko‘karib chiqquncha tuproqdapurkaladi.

GRANSTAR 75% o.q.sus. (Tribenuronmetil) preparati – Fransiyaning DyuPont kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan, kuzgi va bohorgi bug‘doy hamda arpa ekinzorlaridagi keng bargli bir yillik begona o‘tlarga qarshi kurashishdagi yuqori samarali gerbitsid. Gerbitsidning begona o‘tlarga qarshi samaradorligini yanada kuchaytirish uchun, Trend 90 sirt faol moddasini gektariga 200 ml.dan qo‘shib ishlatish tavsiya etiladi.

GRANSTAR – tejamli gerbitsid bo‘lib, 50 dan ortiq begona o‘tlarga ta’sir etadi. Preparatning sezgirligi kuchli bo‘lgan begona o‘tlarga eshak sho‘ra, Jag‘-jag‘, SHo‘ra, Lattatikon, Sassiqpoya, CHaqamiq, Sovun o‘t, CHumchuq tili, Moychechak, Lolaqizg‘aldoq, YOvvoyi turp, Achchiq o‘t, YUlduzo‘t, Tilaspi, Olabo‘ta, Achchiqmiya, Qiziltasma, Bangidevona, Qo‘ytikan, Ismaloq kabi begona o‘tlar kiradi. Granstar 75% s.e.g. (Tribenuronmetil 375gr/kg+) Nhbatycekmaehjvtynbk 375gr/kg) – DyuPont kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan, ichdan ta’sir etuvchi GERBITSID bo‘lib, boshoqli ekinlardagi (bug‘doy va arpa) bir yillik ikki pallali begona o‘tlarga qarshi yuqori samarada kurashishda qo‘llaniladi.

GULLIVER 50% s.e.g.(Azimsulfuron) – DyuPont kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan sholi ekinzorlaridagi bir va ko‘p yillik boshoqli (tariqsimon) hamda ikki pallali begona o‘tlarga qarshi yuqori samarada kurashuvchi gerbitsid.

GULLIVER gerbitsidini sholipoyalardagi begona o‘tlarning faol o‘suv davri, ya’ni 2-4 barg yoki ularning bo‘yi 5-10 sm bo‘lganida yoki sholi unib chiqqanidan 20-22 kunlik davrida gektariga preparatdan 25-30 gramm hamda 200 ml sirt-faol moddasi (TREND 90) bilan birgalikda sholipoyadagi suv satxini 5-10 sm ga keltirib, pollarga suv kirish yo‘llarini berkitgan holda ishlov beriladi.

GULLIVER gerbitsidi bilan ishlov berilgandan keyin 3-4 kungacha sholipoyalarga suv ochmay turiladi. Agar turli sabablarga ko‘ra ishlov berish muddati kechiktirilsa, bizning mutaxassislarimizga murojat eting.

GULLIVER gerbitsidini o‘z vaqtida ko‘rsatilgan muddatlarda qo‘llanilsa, begona o‘tlarga yuqori samara berish bilan bir qatorda, GERBITSID qo‘llanilmagan maydonga nisbatan gektariga 10-15 sentnerga hosil qo‘shiladi.

TITUS-25% k.o.sus.(250gr/kg Rimsulfuron)-DyuPont kompaniyasining maxsuloti bo‘lib, makkajuxori hamda pomidorni bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlardan va ba’zi ko‘p tarqalgan bir yillik ikki pallali begona o‘tlardan samarali himoya qiladi.

TITUS preparatini makkajuxori hamda pomidor ekinlari 3-5 barg chiqarganda, bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlarning bo‘yi 15-20 sm bo‘lganda, gektariga 40-50 gramm preparatdan va 200 ml “Trend -90” sirt faol moddasi (SFM) qo‘shib ishlatiladi.

TITUS gerbitsidi boshoqli begona o‘tlardan Tulki dumi, Suli, Kurmak, Ajriq, Qiltiriqli kurmak, G‘umay, keng bargli begona o‘tlardan esa Dag‘alkanop, eshak sho‘ra, Jag‘-jag‘, SHotari, chaqamiq, moychechak, YAlpiz, Loloaqizg‘oldoq, YOvvoyi turp, Achchiqo‘t, YUlduzo‘t, Lattatikon kabilarga samarali tasir qilib, madaniy o‘simliklarning o‘sib rivojlanishi xamda hosildorlikning ortishga yordam beradi.

PANTERA – 4% em.k. (40gr/l, Xizalofop-p-tefuril) PANTERA – Gollandiyaning Kemtura kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan bo‘lib g‘o‘za, piyoz, sabzi, pamidor, kartoshka, no‘xat, eryong‘oq, lavlagi va boshqa keng bargli ekinlarda, bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlarga qarshi yuqori samarali GERBITSID.

PANTERA – ayniqsa, ajriq (Cynodon dactylon) va g‘umayni (Sorghum halepense) yuqori darajada nazorat qiladi.

PANTERA – preparatini Qorasuli, Tulkiquyriuq, Qorakurmak, Itqo‘noq, Beshbarmoq, Mastak turlari, urug‘dan ungan bug‘doy va makkajo‘xori maysalariga qarshi g‘o‘za gullagunga qadar dalalarga yoppasiga purkaladi.Dalada ildizpoyali Ajriq va G‘umay ko‘p bo‘lsa,

PANTERA – preparatining sarf me’yorini gektarga 2litr qo‘llash lozim. Bir yillik boshoqli begona o‘tlarga qarshi ishlov berish, ularni bo‘yi 10-15 sm bo‘lganda amalga oshiriladi.

PANTERA – gerbitsidi qo‘llanilgandan so‘ng 5-10 kun o‘tgach, begona o‘tning o‘suv nuqtasi to‘q jigarrang, yuqori yarus barglari qizg‘ish tusga kira boshlaydi. 14-21 kun ichida, xavo xaroratiga bog‘liq ravishda, GERBITSIDning tasiri yaqqol namoyon bo‘ladi – boshoqli begona o‘tlar quriydi.
GERBITSIDLAR.

Preparat, ishlab chiqaruvchi firma, mamlakat, qayta ro‘yxatga olish sanasi	Sarf me’yori, ga/kg yoki ga/l	Prepa­ratdan foyda­lanila­digan ekin turi	Qaysi begona o‘tga qarshi ishlatiladi	Ishlatish muddati, usuli va tavsiya etilgan cheklovlar	Hosilni yig‘ishiga qancha qolganda ishlov tugalla-nadi, kun	Bir mav-sumda ko‘pi bilan necha marta ishlatiladi
AZIMEKS, 50%s.d.g. "MAC Gmbh", Germaniya, 31.12.2017	1 gektariga 25-30 g + SFM (AgroneksPro) 150 – 200 ga/ml	SHoli	Bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlar	Begona o‘tlar 2-4 barg davrida sirt-faol modda qo‘shib purkaladi	-	1
BOLIVER 50% em.k. “Agro Best Grupp“, Turkiya, 31.12.2013	1 gektariga 25,0-30,0 g + SFM 150-200 ga/ml	SHoli	Bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlar	Begona o‘tlarning 2-4 barg davrida nam tuproqqa yoki sholi-poyada suv sathi 5-10 sm bo‘lganda sirt-faol modda qo‘shib purkaladi	-	1
AMIR, 50% em.k. "Paridjat Adjensis", Hindiston, 31.12.2016 DAXLOR, 50% em.k. "Juy Zei" AJ, XXR, 31.12.2013	2,0-2,25	G‘o‘za	Bir yillik ikki pallali va boshoqli begona o‘tlar	Ekish bilan birga tuproqqa purkaladi	-	1
BAZAGRAN, 48% s.e. BASF, Germaniya, 31.12.2014	2,0-4,0	Bug‘doy, javdar, arpa	Bir yillik ikki pallali begona o‘tlar	Ekinlarning tuplash davrida purkaladi	-	1
	2,0-4,0	SHoli	Hilol	SHolining 2 barg-tuplash davrida purkaladi	-	1
	2,0-4,0	Makkajo‘xori	Bir yillik ikki pallali begona o‘tlar	Makkajo‘xori 3-5 barg davrida purkaladi	-	1
DALZLAK eKSTRA, 104 g/l em.k. "Dalston Assoshieyted SA", Panama, 31.12.2016	1,0	G‘o‘za	Bir yillik va ko‘p yillik boshoqli begona o‘tlar	Bir yillik begona o‘tlar 2-6 barg davrida va ko‘p yillik begona o‘tlarning bo‘yi 10-15 sm bo‘lganda purkaladi	-	1