|
Jadval 3.
Xalqaro turistlarning tashrifi 1990-2005 yillar
(mln. kishi)
Asosiy turistik
yo‘nalishlar
1990
1995
2000
2005
Mintaqa
va
hududlar
salmog‘i
(%)
Turizmdan
kelgan
daromadlar
(mlrd. dollar)
Bir keluvchi
turistdan
olingan
daromad
(dollar)
Butun
dunyo
bo‘yicha
439
540
687
806
100,0
680
840
Yevropa
265,6
315,0
395,8
441,5
57,2
348,2
630
Shimoliy Yevropa
31,8
40,1
45,8
52,9
7,9
53,8
1020
G‘arbiy Yevropa
108,6
112,2
139,7
142,7
17,9
121,4
850
Markaziy
(Sharqiy) Yevropa
31,5
60,0
69,6
87,9
4,7
32,3
370
Janubiy (O‘rtayer
den-gizi bo‘yicha)
Yevropa
93,6
102,7
140,8
158,6
20,6
140,2
890
Osiyo va Tinch
okeani mintaqasi
56,2
82,4
110,5
155,4
20,4
138,6
890
Shimoliy-Sharqiy
Osiyo
26,4
41,3
58,3
87,6
10,4
70,8
810
Janubiy-
Sharqiy
Osiyo
21,5
28,8
36,9
49,3
4,9
33,4
680
Okeaniya
5,2
8,1
9,2
10,5
3,6
24,5
2330
Janubiy Osiyo
3,2
4,2
6,1
8,0
1,4
9,8
1220
Amerika mintaqasi
92,8
109,9
128,1
133,5
21,2
144,6
1080
Shimoliy Amerika
71,7
80,7
91,4
89,9
15,7
107,1
1190
Karib
dengizi
11,4
14,0
17,1
18,9
3,0
20,4
1080
41
havzasi
Markaziy Amerika
1,9
2,6
4,9
6,5
0,7
4,6
700
Janubiy Amerika
7,7
4,7
15,3
18,2
1,8
12,5
690
Afrika
15,2
20,3
28,2
36,7
3,2
21,5
590
Shimoliy Afrika
8,4
7,3
10,2
13,7
1,0
7,0
510
Sahara
sahrosi
mintaqasi
6,8
13,0
17,9
23,0
2,1
14,5
830
Yaqin Sharq
9,6
13,7
24,2
39,1
4,0
27,6
710
Manba:
Vsemirnaya turistskaya organizatsiya (YUNVTO) ©. 2006.
Yevropa turizmi. Yevropa sharqiy yarim sharda joylashgan bo‘lib, uning
umumiy maydoni (orollar bilan birgalikda) 10,5 mln. kv.km. tashkil qiladi. Mintaqa
turistik resurslarga juda boy bo‘lib yer shari bo‘yicha alohida ajralib to‘radi. Yevropa
qirg‘oqlari Atlantika va Shimoliy muz okeani va uning 10 dan ortiq dengizlari bilan
yuvilib turadi. Mintaqa hududida 20 ta dan ortiq daryolar, 15 ta katta kichik ko‘llari
25 taga yaqin orollari, 10 dan ziyod tog‘ tizmalari, takrorlanmas vulkanlari, xilma-xil
(arktik, antraktik, subarktik, mu’tadil, subtropik) iqlim poyaslari, rang-barang tabiat
zonalari azal-azaldan sayyohlarni o‘ziga jalb qilib kelgan.
Yevropa insoniyat sivilizatsiyasining eng muhim, qadimgi o‘choqlaridan biri
bo‘lib hisoblanadi. Yevropa xalqaro turizm oqimining ilk bor tashkil etilgan
mintaqasidir. Hozirgi vaqtda uning siyosiy haritasida 40 tadan ortiq davlatlar mavjud
bo‘lib, ulardan 27 tasi Yevropa Ittifoqi tashkilotiga birlashgan. Bu davlatlarning
aksariyat qismi resupublika va 12 tasi esa monarxiya davlat boshqaruviga egadir.
Yevropada dunyoning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan qudratli «sakkizlik»
davlatlari (Germaniya, Buyukbritaniya, Fransiya, Italiya va Rossiya Federatsiyasi)
joylashgan. Ushbu mintaqada ko‘p kam aholi soniga ega bo‘lmagan juda kichik
«mitti davlatlar» (Andorra, Monako, San-Marino, Lixtenshteyn, Vatikan) ham
o‘rnashgan.
Xorijiy Yevropa (MDH davlatlaridan tashqari) dunyo aholisining eng zich
joylashgan mintaqalaridan biri bo‘lib, uning hududida yer shari aholsinining 8
foizdan ortiq qismi yashaydi. Yevropa dunyoda eng yirik, qadimiy shaharlari,
ibodatxonalari, sport inshootlari, ko‘ngil ochar o‘yingohlari, san’at markazlari
(teatrlar, muzeylar, san’at galareyalari), dam olish maskanlari, kurortlar, shifobaxsh
mineral suvlari, dengiz plyajlari, mehmonxonalar, restoranlar, zamonaviy transport
kommunikatsiyalari (aeroportlar, dengiz, daryo portlari, temir yo‘l, avtomobil
vokzallari, yuqori sifatli avtomobil yo‘llari, tezyurar poyezdlari va havo kemalari,
yuqori klasli dengiz va okean passajir kemalari), rivojlangan bank-moliya
tashkilotlari, xilma-xil servis xizmati ko‘rsatuvchi korxonalari barchasi xalqaro
turizmning rivojlanishiga juda katta imkoniyatlar tug‘diradi.
Yevropa mintaqasi tabiiy geografik va siyosiy jihatdan G‘arbiy Yevropa,
Markaziy (Sharqiy) Yevropa, Shimoliy Yevropa va Janubiy (O‘rta Yer dengizi bo‘yi)
Yevropa qismlariga bo‘linadi. Yevropa xalqaro turizmda egallagan salmog‘ining
pastligiga qarmasdan, hamon u dunyo turizmning eng asosiy mintaqalaridan bir
bo‘lib qolmoqda (54,8%). Buning asosiy sabablari birinchidan mintaqada xilma-xil
rekratsion (tabiiy, madaniy-tarixiy) resurslarning mavjudligi, ikkinchidan turizmning
rivojlanishi uchun qo‘lay ijtimoiy-iqtisodiy va infratuzilmalar omillari (yuqori
42
darajadagi turmush tarkibi, shahar aholisi salmog‘ining yuqoriligi, transport
tarmoqlarining ser qatnovligi) dir. Yana mintaqaning geografik joylashish omili,
ya’ni ko‘pgina dunyo mamlakatlariga quruqlik, suv yo‘llari bilan chiqish
imkoniyatlarining mavjudligidir. Ushbu mintaqaning eng muhim xususiyatlaridan
biri ichki mintaqaviy turistik oqimning ustunligidir. Yevropa bo‘ylab sayohat
qilayotgan turistlarning qariyib 9/10 qismi yevropalik aholidir.
Yevropada xalqaro turizmning rivojlanishi bo‘yicha Shimoliy Yevropa
mintqasi, undan so‘ng Janubiy (O‘rta Yer dengizi bo‘yi) mamlakatlari (Ispaniya,
Italiya, Gresiya va Fransiya) yetakchilik qilib kelmoqda. Bu mintaqada turizmning
o‘rtacha yillik o‘sish darajasi 2005-2006 yillarda 6-6,5 foizni tashkil qildi.
Turizmning eng past o‘sish darajasi (1-1,4 %) Markaziy va Sharqiy Yevropa
mamlakatlari (Polsha, Chexiya, Belgiya, Lyuksemburg, Avstriya)da kuzatildi.
Umuman olganda, Yevropa mamlakatlarida xalqaro turizm sohasiga aknchagina
to‘sqinlik qilgan omillardan biri bu mintaqada iqtisodiy konyukturaning o‘zgarishi,
ya’ni yevro pul birligiga o‘tishi bilan ifojalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
